Słowa kluczowe
sense of coherence
job satisfaction
special education teacher samoocena
poczucie koherencji
satysfakcja z pracy
pedagog specjalny
Jak cytować
Abstrakt
Praca z osobami o specjalnych potrzebach rozwojowych i edukacyjnych oraz wysokie oczekiwania społeczne względem kadry pedagogicznej, stawiają przed pedagogami specjalnymi szereg wyzwań zarówno zawodowych, jak i osobistych. W porównaniu z nauczycielami pracującymi w szkołach ogólnodostępnych, pedagodzy specjalni częściej napotykają sytuacje stresujące oraz obciążające emocjonalnie w miejscu pracy. Dotychczasowe doniesienia badawcze wskazują jednak, że samoocena i poczucie koherencji mogą pełnić rolę bufora chroniącego przed wypaleniem zawodowym, a nawet wspierać wyższą satysfakcję z wykonywanej pracy. Celem przeprowadzonego badania było wykazanie związku pomiędzy samooceną i poczuciem koherencji a satysfakcją z pracy. W badaniu wykorzystano następujące narzędzia: Skalę Samooceny (SES), Kwestionariusz Orientacji Życiowych (SOC-29) oraz Skalę Satysfakcji z Pracy. W badaniu udział wzięło 65 pedagożek specjalnych w wieku od 23 do 60 lat (M=39,0; SD=10,3). Wyniki ujawniły istnienie liniowego związku między samooceną i poczuciem zrozumiałości, zaradności, sensowności oraz ogólnym wynikiem koherencji a satysfakcją z pracy. Otrzymane rezultaty pozwalają przypuszczać, że adekwatnie wysoka samoocena i poczucie koherencji są źródłem zadowolenia z pracy.
Bibliografia
Antonovsky, A. (1995). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować. Warszawa: Fundacja IPN.
Bashir, R., Shahzad, S., Khalid, M., Farooqi, S. M. (2018). Correlation of Self-Esteem, Job Satisfaction and Psychological Well-Being among Special Education Teachers. AL-Qalam, 23(1), 512-522.
Borkowska, S. (2010). Równowaga między pracą a życiem pozazawodowym. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, 240, 5-44.
Chodkowska, M. (2008). Socjopedagogiczne aspekty współpracy pedagoga specjalnego z rodzicami dziecka niepełnosprawnego. W: Z. Palak (red.) Pedagog specjalny w procesie edukacji, rehabilitacji i resocjalizacji, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Diener, E., Emmons, R.A., Larsen, R.J., Griffin, S. (1985). The Satisfaction With Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49, 71–75. http://dx.doi.org/10.1207/s15327752jpa4901_13
Dyduch, E., Baran, J. (2021). Pedagog specjalny jako refleksyjny praktyk i innowator w kontekście aktualnych wyzwań cywilizacyjnych, kształcenia akademickiego oraz pracy pedagogicznej. Konteksty Pedagogiczne, 2(17), 11–25. https://doi.org/10.19265/kp.2021.2.17.316
Dykcik, W. (2010). Kontrowersje wokół oceny kompetencji i efektywności funkcjonowania pedagogów specjalnych zatrudnionych w szkolnictwie dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną, W: W. Dykcik (red.), Tendencje rozwoju Pedagogiki specjalnej. Osiągnięcia naukowe i praktyka (z perspektywy 50-lecia pracy pedagogicznej z osobami z niepełnosprawnością). Poznań: Wydawnictwo Naukowe PTP.
Dziurzyński, K. (2019). Wypalenie zawodowe nauczycielek edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Journal of Modern Science, 41(2), 11-38. https://doi.org/10.13166/jms/109736
Dzwonkowska, I., Lachowicz-Tabaczek, K., Łaguna, M. (2008). Samoocena i jej pomiar. Polska adaptacja skali SES M. Rosenberga. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.
Fila-Jankowska, A. (2009). Samoocena autentyczna. Warszawa: Wydawnictwo SWPS.
Gołąb, S., Szcześniak, M. (2017). Satysfakcja z pracy a poczucie jakości życia na przykładzie osób z terenów wiejskich–doniesienia wstępne. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie-Problemy Rolnictwa Światowego, 17(2), 41-47.
Grabowski, D., Rachwaniec-Szczecińska, Ż. (2015). Poczucie koherencji, etyka pracy jako predyktory zadowolenia z pracy. Rozprawy Społeczne, 9(3), 61-67.
Jakimiuk, B. (2018). Wybrane czynniki kształtujące satysfakcję z pracy nauczyciela. Ruch Pedagogiczny, 2, 73-79.
Jelonkiewicz, I., Kosińska-Dec, K. (2001), Poczucie koherencji a style radzenia sobie ze stresem: empiryczna analiza kierunku zależności. Przegląd Psychologiczny, 44(3), 337–347.
Karłyk-Ćwik, A. (2017). Style humoru a wypalenie zawodowe pedagogów resocjalizacyjnych. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 3(79).
Kowalczyk, A. (2013). Samoocena jako predyktor przystosowania psychospołecznego osób z niepełnosprawnością pourazową. Lublin: Wydawnictwo WSSP im. Wincentego Pola.
Krakowiak, P., Łukaszewska, B. (2015). Samoocena pracowników w instytucjach edukacyjnych i pomocowych a ich działalność zawodowa. Paedagogia Christiana, 1(35), 273–293. http://dx.doi.org/10.12775/pch.2015.015
Kroplewski, Z., Mikuć, J., Szcześniak, M. (2018). Poczucie sensu życia a samoocena osób z niepełnosprawnością ruchową – wstępne wyniki badań empirycznych. Człowiek-Niepełnosprawność-Społeczeństwo, 1(39), 47–63. http://dx.doi.org/10.5604/01.3001.0012.2391
Kupisiewicz, M. (2016). Pedagog specjalny – człowiek o wyjątkowych predyspozycjach osobowościowych, profesjonalista posiadający rozległą, interdyscyplinarną wiedzę i umiejętności. Studia z Teorii Wychowania 4(17), 173-186.
Linca-Ćwikła, A. (2018), Pedagogiczne uwarunkowania poczucia koherencji. Roczniki Pedagogiczne, 10(46), 45–57. http://dx.doi.org/10.18290/rped.2018.10.3-3
Lisowska, E. (2017). Zawodowe uwarunkowania zadowolenia z pracy wśród nauczycieli. Forum Pedagogiczne, 7(1), 227–244.
Łaguna, M. (2012). Satysfakcja z życia i satysfakcja z pracy a motywacja do podejmowania szkoleń: Doniesienie z badań. Psychologia Jakości Życia, 11(2), 163-172.
Majewicz, P. (2019). Rehabilitacja osób z niepełnosprawnością z perspektywy psychologii pozytywnej. Człowiek-Niepełnosprawność-Społeczeństwo, 2(44), 29-49. https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.5760
Mocheche, E.K., Bosire, J. Raburu, P. (2017). Influence of self-esteem on job satisfaction of secondary school teachers in Kenya. International Journal of Advanced and Multidisciplinary Social Studies, 3(2), 29-39.
Mozumdar, A.A. (2014). The Role of Self-Esteem and Optimism in Job Satisfaction among teachers of Private Universities in Bangladesh. Asian Business Review Journal. 1(1),114-120.
Piotrowicz, M., Cianciara, D. (2011). Teoria salutogenezy – nowe podejście do zdrowia i choroby. Przegląd Epidemiologiczny, 65, 521–527.
Plichta, P. (2014). Obciążenia zawodowe pedagogów specjalnych pracujących z uczniami niepełnosprawnymi intelektualnie. Medycyna Pracy, 65(2), 239-250. https://doi.org/10.13075/mp.5893.2014.028
Plichta, P. (2015). Wypalenie zawodowe i poczucie sensu życia pedagogów specjalnych. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
Rachwaniec-Szczecińska, Ż., Grabowski, D. (2017). Satysfakcja z pracy, etyka pracy i poczucie koherencji na przykładzie pracowników call center. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, 106, 207-216.
Sekułowicz, M. (2005). Nauczyciele szkolnictwa specjalnego wobec zagrożenia wypaleniem zawodowym: analiza przypadków. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
Sowińska, A. (2014). Zadowolenie z pracy-problemy definicyjne. Studia Ekonomiczne, (197), 45-56.
Stanek, K. (2021). Samoocena a radzenie sobie ze stresem w obszarze kompetencji na przykładzie przyszłych pracowników socjalnych. Praca Socjalna, 36(2), 59-71. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.8732.
Strzelecki, D. (2022). Samoocena i zaspokojenie podstawowych potrzeb psychologicznych jako predyktory wypalenia akademickiego wśród studentek pedagogiki specjalnej. Edukacja Dorosłych, 87(2), 95–112. https://doi.org/10.12775/ED.2022.016
Strzelecki, D., Nieradka, F. (2023). Wypalenie zawodowe pedagogów specjalnych. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J, Paedagogia-Psychologia, 36(4), 115-134. http://doi.org/10.17951/j.2023.36.4.115-134
Świętochowski, W. (2004). Poczucie koherencji a wypalanie się w zawodzie nauczyciela. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica, 8, 55–66.
The jamovi project (2022). Jamovi. (Version 2.3) [Computer Software]. Pobrano z https://www.jamovi.org.
Węglarz-Masłowska, M. (2022). Poczucie koherencji a satysfakcja z pracy pedagogów specjalnych i nauczycieli. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 47, 75-87.
Węglarz-Masłowska, M. (2023). Wypalenie zawodowe pedagogów specjalnych. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Wijk, K., Bergsten, E. L., Hallman, D. M. (2020). Sense of Coherence, Health, Well-Being, and Work Satisfaction before and after Implementing Activity-Based Workplaces. International journal of environmental research and public health, 17(14), 5250. https://doi.org/10.3390/ijerph17145250
Wudarzewski, G. (2013). Satysfakcja z pracy – konceptualizacja pojęcia w świetle badań literaturowych. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu, 5(37), 323-344.
Zalewska, A. (2003). Skala Satysfakcji z Pracy: pomiar poznawczego aspektu ogólnego zadowolenia z pracy. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica 7, 49-61.
Zaorska, M. (2012). Rola i miejsce pedagoga specjalnego w kreowaniu działalności edukacyjno-terapeutycznej. Acta Universitatis Nicolai Copernici Pedagogika, 28, 13–24. https://doi.org/10.12775/AUNC_PED.2012.001