Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu a relacje romantyczne – przegląd literatury
PDF

Słowa kluczowe

zaburzenia ze spektrum autyzmu
dorośli i młodzież
teoria umysłu
relacje romantyczne
integracja sensoryczna
interwencje wspierające autism spectrum disorder
adults and adolescents
theory of mind
romantic relationships
sensory integration
supportive interventions

Jak cytować

Dubiel, A., & Bubula, I. (2024). Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu a relacje romantyczne – przegląd literatury. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, (17), 65–80. Pobrano z https://znps.uken.krakow.pl/article/view/11420

Abstrakt

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) zarówno w przypadku dorosłych i młodzieży są związane z zaburzeniami w zakresie teorii umysłu. Co z kolei pośrednio wpływa na społeczne tworzenie relacji międzyludzkich, a zatem również dotyczy relacji romantycznych. Pojawiające się trudności w relacjach romantycznych mogą być związane nie tylko z nieumiejętnością interpretowania stanów intrapsychicznych innych osób, ale również mogą być powiązane z trudnościami w integracji sensorycznej. Zarówno w kontekście nadwrażliwości jak i niewystarczającej wrażliwości w odbiorze percepcyjnym świata. w tym aspekcie proces terapeutyczny powinien wiązać się z opieką lub/i wsparciem sensorycznym. w związku z trudnościami w relacjach, obszar relacji romantycznych u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu wydaje się być bardzo istotną sferą do wsparcia przez różne potwierdzone naukowo interwencje. Interwencje te powinny dotyczyć zarówno wspomaganie osób z ASD w trwaniu w relacji oraz w budowaniu intymnej i bliskiej relacji z partnerem. Ważnym obszarem w ramach interwencji również wydają się być: zmniejszanie lęku przed inicjacją relacji czy inicjacji aktu intymnego, a także procesem odkrywania własnej tożsamości seksualnej. Równie kluczowym obszarem wydaje się być edukacja seksualna zarówno w obszarze zagrożeń przed nadużyciami na tle seksualnym, ale także w sferze lepszego samopoznania u osób z ASD. Nadal niewiele interwencji jest w pełni metodologicznie poprawnie zweryfikowanych, w związku z czym nadal mało można powiedzieć o skuteczności terapii dla par, w których przynajmniej jeden z partnerów jest osobą z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Ważnym jest, aby temat randkowania i budowania relacji romantycznych wśród osób z ASD przestał być tematem tabu, a podejście terapeutyczne stało się dużo bardziej kompleksowe.

PDF

Bibliografia

Altschuler, M. R., Sideridis, G. D., Kala, S., Warshawsky, M., Gilbert, R., Carroll, D., Burger-Caplan, R., Faja, S. (2018). Measuring Individual Differences in Cognitive, Affective, and Spontaneous Theory of Mind Among School-Aged Children with Autism Spectrum Disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(11), 3945–3957. https://doi.org/10.1007/s10803-018-3663-1

Apperly, I. A. (2012) What is “theory of mind”? Concepts, cognitive processes and individual differences. The Quarterly Journal of Experimental Psychology, 65(5), 825-839. https://doi.org/10.1080/17470218.2012.676055

Aνδρέου, Μ., Skrimpa, V. (2020). Theory of Mind Deficits and Neurophysiological Operations in Autism Spectrum Disorders: a review. Brain Sciences, 10(6), 393. https://doi.org/10.3390/brainsci10060393

Bamicha, V. Drigas, A. (2022). ToM i ASD: Relating theory of mind to the social-emotional and cognitive development of children with autism spectrum disorders. The use of information and communication technologies as an alternative form of intervention in AS. Technium Social Sciences Journal , 33, 42-72.

Baron-Cohen, S. (2010). Empathizing, systemizing, and the extreme male brain theory of autism. Progress in. Brain ResearchRes., 186, 167–175. https://doi.org/10.1016/B978-0-444-53630-3.00011-7

Beato-Fernández, L., Correia, M. (2022). Love and Intimate relationships in adolescents and adults with autism spectrum disorders. W: C. Pracana, M. Wang (red.), Psychological Applications and Trends. inScience Press (s. 282-286). https://doi.org/10.36315/2022inpact066

Bennett, M., Webster, A., Goodall, E., Rowland, S. (2018). Intimacy and romance across the autism spectrum: Unpacking the “Not interested in Sex” myth. W: Life on the Autism Spectrum. Springer (s. 195–211). https://doi.org/10.1007/978-981-13-3359-0_10

Brown, C. E., Sheerin, K. M., Quetsch, L. B., Borduin, C. M. (2023). Family–Friendship linkages in youths with autism spectrum disorder. Family Relations, 1–14. https://doi.org/10.1111/fare.12879

Carlson, S. M., Koenig, M. A., Harms, M. B. (2013). Theory of mind. Wiley interdisciplinary reviews. Cognitive science, 4(4), 391–402. https://doi.org/10.1002/wcs.1232

Clince, M., Connolly, L., Nolan, C. (2016). Comparing and Exploring the Sensory Processing Patterns of Higher Education Students With Attention Deficit Hyperactivity Disorder and Autism Spectrum Disorder. The American journal of occupational therapy : official publication of the American Occupational Therapy Association, 70(2). https://doi.org/10.5014/ajot.2016.016816

Dellapiazza, F., Michelon, C., Oreve, M. J., Robel, L., Schoenberger, M., Chatel, C., Vesperini, S., Maffre, T., Schmidt, R., Blanc, N., Vernhet, C., Picot, M. C., Baghdadli, A., ELENA study group (2020). The Impact of Atypical Sensory Processing on Adaptive Functioning and Maladaptive Behaviors in Autism Spectrum Disorder During Childhood: Results From the ELENA Cohort. Journal of autism and developmental disorders, 50(6), 2142–2152. https://doi.org/10.1007/s10803-019-03970-w

Derakhshanrad, S. A., Piven, E., Ghoochani, B. Z. (2022). The relationship between sensory experiences and social functioning in children with autism spectrum disorder. International Journal of Developmental Disabilities, 1–9. https://doi.org/10.1080/20473869.2022.2128553

Dubreucq, M., Dubreucq, J. (2021). Toward a Gender-Sensitive Approach of Psychiatric Rehabilitation in Autism Spectrum Disorder (ASD): a Systematic Review of Women Needs in the Domains of Romantic Relationships and Reproductive Health. Frontiers in psychiatry, 12, 630029. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.630029

Dunn, W. (1997). The Impact of Sensory Processing Abilities on the Daily Lives of Young Children and Their Families: a Conceptual Model. Infants and Young Children, 9, 23-35. https://doi.org/10.1097/00001163-199704000-00005

Engelhard, E. S., Vulcan, M. (2021). The Potential Benefits of Dance movement therapy in Improving couple Relations of Individuals Diagnosed with Autism Spectrum Disorder -A Review. Frontiers in Psychology, 12. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.619936

Exell, R., Hilari, K., Behn, N. (2020). Interventions that support adults with brain injuries, learning disabilities and autistic spectrum disorders in dating or romantic relationships: a systematic review. Disability and Rehabilitation, 44(12), 2567–2580. https://doi.org/10.1080/09638288.2020.1845824

Gilmour, L., Schalomon, P. M., Smith, V. (2012). Sexuality in a community based sample of adults with autism spectrum disorder. Research in Autism Spectrum Disorders, 6(1), 313–318. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2011.06.003

Gonthier, C., Longuépée, L., Bouvard, M. (2016). Sensory Processing in Low-Functioning Adults with Autism Spectrum Disorder: Distinct Sensory Profiles and Their Relationships with Behavioral Dysfunction. Journal of Autism and Developmental Disorders, 46(9), 3078–3089. https://doi.org/10.1007/s10803-016-2850-1

Hilton, C., Graver, K., LaVesser, P. (2007). Relationship between social competence and sensory processing in children with high functioning autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 1(2), 164–173. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2006.10.002

Kasari, C., Patterson, S. (2012). Interventions addressing social impairment in autism. Current psychiatry reports, 14(6), 713–725. https://doi.org/10.1007/s11920-012-0317-4

Kern, J. K., Garver, C. R., Carmody, T., Andrews, A. A., Trivedi, M. H., Mehta, J. A. (2007). Examining sensory quadrants in autism. Research In Autism Spectrum Disorders, 1(2), 185–193. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2006.09.002

Koegel, L.K., Detar, W.J., Fox, A., Koegel, R.L. (2014). Romantic Relationships, Sexuality, and Autism Spectrum Disorders. W: F. Volkmar, B. Reichow, J. McPartland (red.), Adolescents and Adults with Autism Spectrum Disorders. New York: Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4939-0506-5_5

Mazurek, M. O., Petroski, G. F. (2015). Sleep problems in children with autism spectrum disorder: examining the contributions of sensory over-responsivity and anxiety. Sleep medicine, 16(2), 270–279. https://doi.org/10.1016/j.sleep.2014.11.006

Misailidi, P. (2003). Children’s Theory of Mind. Athens: TYPOTHITO.

Parchomiuk, M. (2018). Sexuality of Persons with Autistic Spectrum Disorders (ASD). Sexuality and Disability, 37(2), 259–274. https://doi.org/10.1007/s11195-018-9534-z

Stokes, M. A., Kaur, A. (2005). High-functioning autism and sexuality. Autism, 9(3), 266–289. https://doi.org/10.1177/1362361305053258

Strunz, S., Schermuck, C., Ballerstein, S., Ahlers, C. J., Dziobek, I., Roepke, S. (2016). Romantic Relationships and Relationship Satisfaction Among Adults With Asperger Syndrome and High-Functioning Autism. Journal of Clinical Psychology, 73(1), 113–125. https://doi.org/10.1002/jclp.22319

Syu, Y. C., Huang, P. C., Wang, T. Y., Chang, Y. C., Lin, L. Y. (2020). Relationship Among Sensory Over-Responsivity, Problem Behaviors, and Anxiety in Emerging Adults with Autism Spectrum Disorder. Neuropsychiatric disease and treatment, 16, 2181–2190. https://doi.org/10.2147/NDT.S270308

Tseng, M. H., Fu, C. P., Cermak, S. A., Lu, L., Shieh, J. Y. (2011). Emotional and behavioral problems in preschool children with autism: Relationship with sensory processing dysfunction. Research in Autism Spectrum Disorders, 5(4), 1441-1450. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2011.02.004

Ujiie, Y., Takahashi, K. (2022). Associations between self-reported social touch avoidance, hypersensitivity, and autistic traits: Results from questionnaire research among typically developing adults. Personality and Individual Differences, 184, 111186. https://doi.org/10.1016/j.paid.2021.111186

Urban, T. M., Douglas, R. R. (2024). Occupational Therapists’ Role in Sexual Education for Teens and Young Adults Living with Autism Spectrum Disorder. The Open Journal of Occupational Therapy, 12(1), 1-4. https://doi.org/10.15453/2168-6408.2093

WHO (2018). ICD-11. Pobrano z https://icd.who.int.

Zelazo, P. D., Jacques, S., Burack, J. A., Frye, D. (2002). The relation between theory of mind and rule use: Evidence from persons with autism-spectrum disorders. Infant and Child Development, 11(2), 171–195. https://doi.org/10.1002/icd.304

Metrics

Metrics Loading ...