Muzyka jako sposób wyrażania siebie i własnych przeżyć przez osoby niewidome – wykorzystanie muzykoterapii w tyflopedagogice

Abstrakt

Ten artykuł dotyczy wykorzystania muzykoterapii w pracy z osobami niewidomymi. Uważa się, że celem muzykoterapii jest promowanie ekspresji emocjonalnej, rozwijanie poczucia tożsamości oraz poprawa umiejętności społecznych i jakości życia. Muzykoterapia dla osób niewidomych jest stosunkowo nową dziedziną, która obejmuje wykorzystanie muzyki i jej właściwości w procesie usprawniania i rehabilitacji osób z upośledzeniem wzroku. Niniejszy artykuł zawiera informacje o tym, jakie techniki są wykorzystywane w muzykoterapii, jakie są cele, zadania, funkcje i zasady tyflomuzykoterapii. Muzykoterapia powinna być prowadzona zgodnie z następującymi zasadami: stymulowanie aktywności poznawczej, wzmacnianie kierownictwa pedagogicznego, kształtowanie doznań zmysłowych, rozwijanie aktywności dotykowej, intelektualizacja oddziaływań muzykoterapeutycznych, rozwijanie aktywności współzależnej na jak najwcześniejszych etapach rozwoju, kształtowanie emocji i umiejętności ich wyrażania. Zaleca się, aby muzykoterapia w placówce dla osób z dysfunkcją wzroku prowadzona była na pięciu płaszczyznach, a są to: zajęcia grupowe, zajęcia indywidualne, współpraca z rodziną lub domem opieki, współpraca z personelem placówki oraz edukacja środowiska społecznego. W pracy z dziećmi z dysfunkcją wzroku i wieloraką niepełnosprawnością największe efekty osiąga się w zespołach liczących od dwóch do czterech osób, z pomocą współterapeuty. Indywidualne spotkanie muzykoterapeutyczne powinno trwać od 10 do 30 minut, a grupowe od 20 do 45 minut. Skuteczność muzykoterapii zależy od częstotliwości i regularności tych zajęć. Zgodnie z zaleceniami powinny się one odbywać przez cały rok szkolny, np. dwa razy w tygodniu, za każdym razem o tej samej porze dnia, najlepiej rano. Tworząc program zajęć muzykoterapeutycznych należy uwzględnić wytyczne dydaktyczne i rewalidacyjne dla osób niewidomych i słabowidzących, a jego treści i metody realizacji powinny być na bieżąco dostosowywane do możliwości i trudności dzieci. W ramach tyflomuzykoterapii możemy wykorzystać bardzo szeroki wachlarz aktywności. Należą do nich: śpiewanie piosenek, muzykowanie z wykorzystaniem przedmiotów onomatopeicznych (przedmiotów codziennego użytku), muzykowanie z wykorzystaniem instrumentów, słuchanie muzyki, zabawy muzyczno-ruchowe, taniec, ćwiczenia rozwijające poczucie rytmu, improwizacje wokalne, instrumentalne i muzyczno-ruchowe, psychodrama, pantomima, interpretacje słowne i plastyczne wybranego utworu muzycznego, relaksacja z wykorzystaniem muzyki, a także rozmowy terapeutyczne mające na celu przedstawienie własnych preferencji i wrażeń muzycznych. Bardzo ważne jest stosowanie technik naprzemiennie, gdyż pozwala to na osiągnięcie lepszych efektów terapeutycznych.