Keywords
justice system
adjustment of legal procedures
individualized approach niepełnosprawność intelektualna
system sprawiedliwości
dostosowanie procedur prawnych
indywidualne podejście
How to Cite
Abstract
The article addresses the issues of interaction between individuals with intellectual disabilities and the justice system, highlighting the numerous barriers faced by this social group. It draws attention to the cognitive and social limitations that affect the ability of individuals with intellectual disabilities to fully participate in legal proceedings. The legal system does not always take their specific needs into account, resulting in unequal treatment and inappropriate procedures. The article presents an analysis of the situation of individuals with intellectual disabilities in the roles of witnesses, victims, and defendants, emphasizing their particular vulnerability to manipulation and exposure to unfair treatment. People with intellectual disabilities encounter a lack of adapted procedures and discriminatory legal provisions. These individuals often cannot fully comprehend the consequences of their actions. Specific proposals for changes are presented, such as adjusting legal procedures, organizing training for those working in the justice system, and implementing an individualized approach to such cases. The aim of the article is not only to raise awareness about the barriers and challenges faced by individuals with intellectual disabilities in their interactions with the justice system but also to propose actions that could improve their legal and social situation.
References
Belzyt, J., Połom, M. (2017). Osoba niepełnosprawna intelektualnie uwikłana w proces resocjalizacji. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 28, 119–132.
Błaszczak-Banasiak, A., Majdzińska, K., Zima-Parjaszewska, M., Konieczny, I., Sosik, N., Tędziagolska, M., Walczak, B., Kolegium redakcyjne w Zespole do spraw Równego Traktowania w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. (2016). Dostęp osób z niepełnosprawnościami do wymiaru sprawiedliwości - analiza i zalecenia. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Braun, P. (2013). Osoba niepełnosprawna w izolacji penitencjarnej. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 2(7), 129–151.
Budnik, A. (2017). Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną w świetle europejskiego i polskiego ustawodawstwa. Ars Educandi, (14), 103–126. https://doi.org/10.26881/ae.2017.14.07
Kurlak, I. (2016). Więzienna służba zdrowia w trosce o stan osób przewlekle chorych, zaburzonych i niepełnosprawnych. Forum Pedagogiczne, 1, 283–296. https://doi.org/10.21697/fp.2016.1.19
Leśniak, J. (2020). Społeczne postrzeganie osób z niepełnosprawnością intelektualną. Państwo i Społeczeństwo, 1, 27–41. https://doi.org/10.34697/2451-0858-pis-2020-1-00
Mróz, K. (2020). „Prizonizacja” osób z niepełnosprawnością intelektualną jako przesłanka wykluczenia społecznego w kontekście underclass. W: A. Drabarz (red.), Aksjologiczne i prawne aspekty niepełnosprawności (s. 235–254). Białystok: Temida 2. https://doi.org/10.15290/aipan.2020.16
Pawelczak, K. (2021). Niepełnosprawność intelektualna – w stronę modyfikacji kontekstów teoretycznych. Szkoła Specjalna, 82(5), 347–359. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.6295
Pieńkowska, E., Fornalik, I. (2018). Przesłuchiwanie świadków z niepełnosprawnością intelektualną. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 17(4), 116–142.
Przybysz-Zaremba, M. (2020). Wspomaganie komunikacji osób z niepełnosprawnością intelektualną – przegląd wybranych metod ze wskazówkami w tle. W: L. Kataryńczuk-Mania (red.), Emisja głosu w przestrzeni edukacyjnej, artystycznej i terapeutycznej (s. 287-299). Zielona Góra: Wydawnictwo PIXEL.
Wołowicz-Ruszkowska, A. (2012). Wsparcie osób z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym (w tym z zespołem Downa) i/lub niepełnosprawnościami sprzężonymi oraz głębokim stopniem upośledzenia umysłowego II. Warszawa: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
NETOGRAFIA
Olszewska, J. (2023). Dziecko z niepełnosprawnością intelektualną w świetle literatury przedmiotu. Pobrano dnia 17 grudnia 2024 roku z https://pedagogika-specjalna.edu.pl/oligofrenopedagogika/dziecko-z-niepelnosprawnoscia-intelektualna-w-swietle-literatury-przedmiotu/
Pawluć, A. (2018). Prawo a niepełnosprawni. Dlaczego osoby upośledzone trafiają do więzienia? Pobrano dnia 15 grudnia 2024 roku z
https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1102466,jacek-zalewski-o-niepelnosprawnych.html
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (2024). Program „Aktywny samorząd” w 2025 roku. Pobrano dnia 28 kwietnia 2025 roku z https://www.pfron.org.pl/aktualnosci/szczegoly-aktualnosci/news/program-aktywny-samorzad-w-2025-roku/
Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (2025). Centrum Komunikacji dla Osób z Niepełnosprawnościami. Pobrano dnia 28 kwietnia 2025 roku z https://psoni.org.pl/projekty/centrum-komunikacji-dla-osob-z-niepelnosprawnosciami/
Rojek-Socha, P. (2018). Niepełnosprawni intelektualnie skazani na więzienie. Pobrano dnia 17 grudnia 2024 roku z https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/niepelnosprawni-intelektualnie-skazani-na-wiezienie,74779.html
Rzecznik Praw Obywatelskich. (2017). Raport RPO: W polskich więzieniach są osoby upośledzone, które nie powinny tam trafiać. TOK FM. Pobrano dnia 17 grudnia 2024 roku z https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,102433,21046479,raport-rpo-w-polskich-wiezieniach-sa-osoby-uposledzone-ktore.html
AKTY PRAWNE
Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.).
Kodeks karny wykonawczy z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 90 poz. 557 z późn. zm.).
Kodeks postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296 z późn. zm.).
Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59 z późn. zm.).
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2025 Scientific Journal of Special Education