Abstract
The article examines the impact of family pathology on the lives of individuals with intellectual disabilities (ID), emphasizing that dysfunctional families often fail to provide adequate support. In such environments, children with ID frequently experience neglect, physical and psychological abuse, and social isolation, which significantly hinder their development. Various forms of pathology, their consequences, and contributing factors—such as limited access to institutional assistance, financial difficulties, and caregiver burnout—are discussed. The article also highlights that insufficient psychological and social support can exacerbate existing problems, leading to further exclusion of individuals with ID. Several strategies for addressing these issues are proposed, including strengthening family support systems, increasing public awareness, and implementing systemic changes. Additionally, the development of integration and support programs is crucial to improving the quality of life for individuals with ID and their families. Raising societal awareness of intellectual disabilities is essential to reducing the prevalence of family dysfunction and promoting social inclusion.
References
Aksamit, D., Marcinkowska, B. (2021). Edukacja dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce – analiza wybranych uwarunkowań zewnętrznych. Pedagogika Społeczna, 1-2(79-80), 67–83. https://doi.org/10.35464/1642-672X.PS.2021.1-2.03
Becker-Pestka, D., Dubis, M., Różyńska, S. (2018). Rodzina dysfunkcyjna i patologiczna w życiowej przestrzeni młodych dorastających. Mnichowice: Wydawnictwo Exante.
Cackowska, M. (2022). Multimedia i programy interaktywne w pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i rozwojowymi. Raport z badań 2020–2022. Gdańsk: Learnetic.
Chomczyński, P., Frąckowiak, P., Kacprzak, A., Maj, M., Mroczek, M. (2022). Ogólnopolska diagnoza zjawiska przemocy wobec osób starszych i osób niepełnosprawnych. Warszawa: Ministerstwo Rodziny i Pracy Społecznej.
Czarzasty, J. (2018). Raport dotyczący sektora pomocy społecznej i usług wsparcia dla osób niepełnosprawnych w Polsce. Policy Impact Lab.
Daniluk, K., Gawiński, J. (2024). Obciążenia i wzmocnienia związane z opieką nad osobami chorymi psychicznie i fizycznie w opinii opiekunów. Archive of Social Sciences and Humanities, 4(1), 147-187.
Jones, T. L., Prinz, R. J. (2005). Potential roles of parental self-efficacy in parent and child adjustment: a review. Clinical psychology review, 25(3), 341–363. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2004.12.004
Kawczyńska-Butrym, Z. (1994). Problemy rodzin dysfunkcyjnych. Warszawa: Wydawnictwo UW.
Lamęcka-Adamek, J. (2002). Rodzina wobec problemu niepełnosprawności intelektualnej dziecka. Nauczyciel i Szkoła, 3–4(16–17), 46–60.
Leśniak, J. M. (2019). Uwarunkowania zachowania o charakterze niedostosowania społecznego młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.
Luehring, M. C., McIntyre, L. L. (2021). Associations Between Parenting Behaviors and Behavioral Problems in Young Children With Developmental Delays. American journal on intellectual and developmental disabilities, 128(6), 481–493. https://doi.org/10.1352/1944-7558-128.6.481
Obuchowska, I. (red.) (1995). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Orlikowska, M., Bołtuć, I. (2018). Rodzicielstwo w rodzinie z dzieckiem z niepełnosprawnością intelektualną. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. Sectio A, Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne, 12(2), 327-340.
Pałucka, E. (2024). Problemy rodzin osób z niepełnosprawnością. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, (17), 198–211.
Pierzchała, M., Krudysz, K., Nalepa, D., Pizło, N., Sawicki, J., Kotliński, A., Szelezin, A. (2024). Raport końcowy badania potrzeb osób niepełnosprawnych w Polsce. Warszawa: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Pospiszyl, I. (2008). Patologie społeczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rzecznik Praw Obywatelskich (2025). Przewlekłość rozpoznawania wniosków o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia [online]. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Wiśniak, J. (2017). Polityka państwa wobec środowiska osób niepełnosprawnych w Polsce [Praca magisterska, Wyższa Szkoła Biznesu – National Louis University z siedzibą w Nowym Sączu]. Repozytorium WSB-NLU.
Wołosiuk, B. (2013). Integracja osób z niepełnosprawnością – możliwości i bariery. Rozprawy Społeczne, 7(1), 69–73.
World Health Organization. (2008). Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, t. I. Warszawa: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia.
Zmęłty, M. (2023). Wypalenie rodzicielskie a przemoc wobec dzieci z niepełnosprawnościami. Niebieska Linia. Instytut Psychologii Zdrowia.
Żuchowski, G., Góral, B., Kaźmierska, M. (2010). Działalność organizacji pozarządowych w zakresie integracji, rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. Warszawa: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
NETOGRAFIA
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. (2018). Jakie wsparcie dla niepełnosprawnych? Pobrano dnia 1 maja 2025 roku z https://www.gov.pl/web/rodzina/jakie-wsparcie-dla-niepelnosprawnych
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. (2022). Raport dotyczący przemocy wobec osób niepełnosprawnych w Polsce. Pobrano dnia 1 maja 2025 roku z https://www.gov.pl/attachment/9d653dff-a485-4696-848d-9fc914bfb6f9
PSONI. (b.d.). Projekt „RODZINA” – Psychologiczne wsparcie dla rodzin. Pobrano dnia 1 maja 2025 roku z https://psoni.gda.pl/aktualnosci/projekt-rodzina-psychologiczne-wsparcie-dla-rodzin/

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2025 Scientific Journal of Special Education