Słowa kluczowe
niepełnosprawność intelektualna
trudności emocjonalne
wsparcie rodziny
postawa parenthood
intellectual disability
emotional difficulties
family support
attitude
Jak cytować
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest analiza postaw rodziców dzieci z niepełnosprawnością intelektualną wobec diagnozy oraz jej wpływu na ich codzienne funkcjonowanie. Szczególną uwagę poświęciłyśmy mechanizmom radzenia sobie ze stresem, strategiom adaptacyjnym oraz znaczeniu wsparcia społecznego w procesie akceptacji i integracji nowej sytuacji życiowej, a także klasyfikacji niepełnosprawności intelektualnej w obliczu najnowszych ujęć diagnozowania. Planowanie i przygotowanie do rodzicielstwa przybiera różne oblicza, jednak żadne z rodziców początkowo nie zakłada scenariusza, w którym wyczekany potomek będzie zmagał się z niepełnosprawnością w tym intelektualną na której w głównej mierze skupiony będzie ten artykuł. Narodziny dziecka z niepełnosprawnością to sytuacja, na którą chyba nigdy żaden rodzic nie będzie gotowy, dlatego tak istotnym jest poznanie faz oswajania się z diagnozą oraz czynników determinujących postawy wobec diagnozy, by móc lepiej zrozumieć takich rodziców i okazać im prawidłowe i potrzebne wsparcie. Słowo wsparcie nabiera w tym kontekście szerokiego znaczenia, bowiem gdy zwrócimy uwagę na chociażby badania Soni Kędziory, zauważyć możemy, że rodziców nie trapią najbardziej problemy finansowe, dlatego wsparcie powinno obejmować także m.in. obszar emocjonalny.
Bibliografia
American Psychiatric Association. (2018). Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM-5®. Wrocław: EDRA Urban & Partner.
Bakiera, L. (2009). Psychologiczne aspekty rodzicielstwa. Psychologia Rozwojowa, 14(3), 23-41.
Cunninghama, C. (1994). Dzieci z zespołem Downa. Poradnik dla rodziców. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Cytowska, B. (2002). Drogi edukacyjnie dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. Wrocław: Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Radom: Instytut Technologii Eksploatacji.
Ćwirynkało, K., Włodarczyk-Dudka, M., Arciszewska, A. (2015). Postawy rodziców wobec dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. Przegląd Badań Edukacyjnych, 2(21), 35-59.
Eagly, A. H., Chaiken, S. (1993). The psychology of attitudes. Nowy Jork: Harcourt Brace Jovanovich College Publishers.
Emerson, E. (2007). Poverty and people with intellectual disabilities. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 13(2), 107-113. https://doi.org/10.1002/mrdd.20144
Gąsior, H. (2004). Czynniki determinujące postawy rodzicielskie wobec dzieci upośledzonych umysłowo. W: S. Juszczyk (red.), Chowanna T.1(22) (s. 36-50). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Gumienny, B. (2016). Funkcjonowanie dorosłych osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną–poglądy rodziców. Niepełnosprawność–zagadnienia, problemy, rozwiązania, 3, 92-112.
Kędziora, S. (2017). Wsparcie społeczne spostrzegane przez rodziców osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną. Nauczyciel i Szkoła, 4(64), 68-82.
Kirenko, J., Parchomiuk, M. (2008). Edukacja i rehabilitacja osób z upośledzeniem umysłowym. Lublin: Wydawnictwo Naukowe UMCS.
Komorowska, O. (2018). Aktywność życiowa rodziców wychowujących dziecko z niepełnosprawnością jako istotny element ochrony ich zdrowia. Acta Universitatis Wratislaviensis. Ekonomia, 24(2), 61-72. https://doi.org/10.19195/2084-4093.24.2.5
Kornas-Biela, D. (2009). Pedagogika prenatalna. Nowy obszar nauk o wychowaniu. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kościelska, M. (2005). Oblicza upośledzenia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kramarczyk, J. (1989). Psychospołeczne konsekwencje niepełnosprawności intelektualnej dzieci. Przegląd Psychologiczny, 32(1), 87-99.
Lamęcka-Adamek, J. (2002). Rodzina wobec problemu niepełnosprawności intelektualnej dziecka. Nauczyciel i Szkoła, 3-4 (16-17), 46-60.
Marmola, M. (2015). Relacje w małżeństwie a postawy rodziców wobec niepełnosprawnych dzieci. Kultura - Przemiany - Edukacja T. 3, 132-143.
Piotrowicz, R., Rymarczyk, K. (2015). Niepełnosprawność intelektualna- neurofizjologiczne zaburzenie rozwoju. W: F. Rybakowski, A. Rozetti (red.), Spektrum Autyzmu-neurorozwojowe zaburzenia współwystępujące (s. 155-179). Warszawa: Krajowe Towarzystwo Autyzmu.
Pisula, E. (2007). Rodzice i rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Plopa, M. (2008). Psychologia rodziny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Przetacznik-Gierkowska, M., Włodarski, Z. (1994). Psychologia wychowawcza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rembowski, J. (1972). Więzi uczuciowe w rodzinie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Smykowska, D. (2010). Rodzina wychowująca dziecko z niepełnosprawnością. W: I. Janicka (red.), Rodzice i dzieci w różnych systemach rodzinnych (s. 181–195). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Stelter, Ż. (2013). Pełnienie ról rodzicielskich wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. Warszawa: Difin.
Stelter, Ż. (2014). Sposób realizacji roli rodzicielskiej wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. Polskie Forum Psychologiczne, 19(1), 87-109.
Twardowski, A. (1999). Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (s. 18–52). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Ziemska, M. (2009). Postawy rodzicielskie. Warszawa: Wiedza Powszechna.
NETOGRAFIA
World Health Organization. (2024). Clinical descriptions and diagnostic requirements for ICD-11 mental, behavioural and neurodevelopmental disorders. Pobrano dnia 9 lutego 2025 roku z: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/375767/9789240077263-eng.pdf
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2025 Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej