Słowa kluczowe
patologia rodzinna
dysfunkcja
przemoc domowa
wsparcie psychologiczne
wykluczenie społeczne intellectual disability
family pathology
dysfunction
domestic violence
psychological support
social exclusion
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł analizuje wpływ dysfunkcji rodzinnej na życie osób z niepełnosprawnością intelektualną (NI), podkreślając, że rodziny dysfunkcyjne często nie są w stanie zapewnić odpowiedniego wsparcia swoim członkom. W takich środowiskach rodzinnych dzieci z NI doświadczają zaniedbania, przemocy fizycznej i psychicznej oraz izolacji społecznej, co znacząco utrudnia ich rozwój. Omówiono różne rodzaje dysfunkcji, ich konsekwencje oraz czynniki sprzyjające ich występowaniu, takie jak brak dostępu do pomocy instytucjonalnej, trudna sytuacja materialna oraz wypalenie opiekunów. Podkreślono również, że niewystarczające wsparcie psychologiczne i społeczne może prowadzić do pogłębiania problemów i dalszego wykluczenia osób z NI. W artykule zaprezentowano strategie mające na celu przeciwdziałanie tym negatywnym zjawiskom, w tym konieczność wzmacniania systemu wsparcia rodzinnego, edukacji społecznej oraz wprowadzania zmian systemowych. Kluczowe znaczenie ma także rozwój programów integracyjnych i pomocowych, które mogą poprawić jakość życia osób z NI oraz ich rodzin. Wzrost świadomości społecznej w zakresie niepełnosprawności intelektualnej jest niezbędny, aby ograniczyć występowanie patologii rodzinnych i wspierać inkluzję społeczną.
Bibliografia
Aksamit, D., Marcinkowska, B. (2021). Edukacja dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce – analiza wybranych uwarunkowań zewnętrznych. Pedagogika Społeczna, 1-2(79-80), 67–83. https://doi.org/10.35464/1642-672X.PS.2021.1-2.03
Becker-Pestka, D., Dubis, M., Różyńska, S. (2018). Rodzina dysfunkcyjna i patologiczna w życiowej przestrzeni młodych dorastających. Mnichowice: Wydawnictwo Exante.
Cackowska, M. (2022). Multimedia i programy interaktywne w pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i rozwojowymi. Raport z badań 2020–2022. Gdańsk: Learnetic.
Chomczyński, P., Frąckowiak, P., Kacprzak, A., Maj, M., Mroczek, M. (2022). Ogólnopolska diagnoza zjawiska przemocy wobec osób starszych i osób niepełnosprawnych. Warszawa: Ministerstwo Rodziny i Pracy Społecznej.
Czarzasty, J. (2018). Raport dotyczący sektora pomocy społecznej i usług wsparcia dla osób niepełnosprawnych w Polsce. Policy Impact Lab.
Daniluk, K., Gawiński, J. (2024). Obciążenia i wzmocnienia związane z opieką nad osobami chorymi psychicznie i fizycznie w opinii opiekunów. Archive of Social Sciences and Humanities, 4(1), 147-187.
Jones, T. L., Prinz, R. J. (2005). Potential roles of parental self-efficacy in parent and child adjustment: a review. Clinical psychology review, 25(3), 341–363. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2004.12.004
Kawczyńska-Butrym, Z. (1994). Problemy rodzin dysfunkcyjnych. Warszawa: Wydawnictwo UW.
Lamęcka-Adamek, J. (2002). Rodzina wobec problemu niepełnosprawności intelektualnej dziecka. Nauczyciel i Szkoła, 3–4(16–17), 46–60.
Leśniak, J. M. (2019). Uwarunkowania zachowania o charakterze niedostosowania społecznego młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.
Luehring, M. C., McIntyre, L. L. (2021). Associations Between Parenting Behaviors and Behavioral Problems in Young Children With Developmental Delays. American journal on intellectual and developmental disabilities, 128(6), 481–493. https://doi.org/10.1352/1944-7558-128.6.481
Obuchowska, I. (red.) (1995). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Orlikowska, M., Bołtuć, I. (2018). Rodzicielstwo w rodzinie z dzieckiem z niepełnosprawnością intelektualną. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. Sectio A, Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne, 12(2), 327-340.
Pałucka, E. (2024). Problemy rodzin osób z niepełnosprawnością. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, (17), 198–211.
Pierzchała, M., Krudysz, K., Nalepa, D., Pizło, N., Sawicki, J., Kotliński, A., Szelezin, A. (2024). Raport końcowy badania potrzeb osób niepełnosprawnych w Polsce. Warszawa: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Pospiszyl, I. (2008). Patologie społeczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rzecznik Praw Obywatelskich (2025). Przewlekłość rozpoznawania wniosków o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia [online]. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Wiśniak, J. (2017). Polityka państwa wobec środowiska osób niepełnosprawnych w Polsce [Praca magisterska, Wyższa Szkoła Biznesu – National Louis University z siedzibą w Nowym Sączu]. Repozytorium WSB-NLU.
Wołosiuk, B. (2013). Integracja osób z niepełnosprawnością – możliwości i bariery. Rozprawy Społeczne, 7(1), 69–73.
World Health Organization. (2008). Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, t. I. Warszawa: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia.
Zmęłty, M. (2023). Wypalenie rodzicielskie a przemoc wobec dzieci z niepełnosprawnościami. Niebieska Linia. Instytut Psychologii Zdrowia.
Żuchowski, G., Góral, B., Kaźmierska, M. (2010). Działalność organizacji pozarządowych w zakresie integracji, rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. Warszawa: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
NETOGRAFIA
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. (2018). Jakie wsparcie dla niepełnosprawnych? Pobrano dnia 1 maja 2025 roku z https://www.gov.pl/web/rodzina/jakie-wsparcie-dla-niepelnosprawnych
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. (2022). Raport dotyczący przemocy wobec osób niepełnosprawnych w Polsce. Pobrano dnia 1 maja 2025 roku z https://www.gov.pl/attachment/9d653dff-a485-4696-848d-9fc914bfb6f9
PSONI. (b.d.). Projekt „RODZINA” – Psychologiczne wsparcie dla rodzin. Pobrano dnia 1 maja 2025 roku z https://psoni.gda.pl/aktualnosci/projekt-rodzina-psychologiczne-wsparcie-dla-rodzin/
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2025 Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej