Abstrakt
Autyzm to złożone zaburzenie neurorozwojowe, które znacząco wpływa na różne aspekty życia człowieka nim dotkniętego. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie wyzwań, możliwości oraz form wsparcia, z jakimi mogą się mierzyć osoby z autyzmem na różnych etapach życia. Analiza literatury naukowej wskazuje, że osoby z autyzmem często zmagają się z trudnościami w komunikacji i interakcjach społecznych już we wczesnym dzieciństwie, a w okresie szkolnym i adolescencji mogą napotykać problemy z przystosowaniem się do norm społecznych, oraz radzeniem sobie z wymaganiami akademickimi. W dorosłości natomiast kluczowe wyzwania dotyczą zatrudnienia, niezależności oraz relacji interpersonalnych. Pomimo tych wyzwań, osoby z autyzmem mają również wiele możliwości, które mogą wykorzystać, szczególnie w obszarze technologii, matematyki czy sztuki. Kluczowe znaczenie ma zapewnienie kompleksowego wsparcia, obejmującego wczesną interwencję, terapie behawioralne, wsparcie edukacyjne oraz programy zawodowe. Rola rodziny, społeczności lokalnej oraz odpowiednie regulacje prawne mogą również znacząco poprawić jakość życia osób z autyzmem.
Bibliografia
Brugha, T. S., McManus, S., Bankart, J., Scott, F., Purdon, S., Smith, J., Bebbington, P., Jenkins, R., Meltzer, H. (2011). Epidemiology of autism spectrum disorders in adults in the community in England. Archives of general psychiatry, 68(5), 459–465. https://doi.org/10.1001/archgenpsychiatry.2011.38
Chrostowska, B. (2023). Systemowy oraz instytucjonalny kontekst edukacji i wsparcia studentów w spektrum autyzmu w Polsce. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 48, 39–56. https://doi.org/10.26881/ndps.2023.48.03
Czerw, M. (2022). Osoba ze spektrum autyzmu na rynku pracy. Homo et Societas, 7. https://doi.org/10.4467/25436104HS.22.008.17351
Danielewicz, D. (2022). Dorośli w spektrum autyzmu – specyfika funkcjonowania, potrzeby, ograniczenia, możliwości. Psychologia wychowania, 24, 23–35. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.0962
Gałecki, P., Szulc, A. (2023). Psychiatria. Rozpoznania według ICD-11. Wrocław: Edra Urban & Partner.
Greenspan, S. I., Wieder, S. (2014). Dotrzeć do dziecka z autyzmem. Jak pomóc dzieciom nawiązać relacje, komunikować się i myśleć. Metoda Floortime. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gulip, M. (2020). Dorośli ze spektrum autyzmu – przegląd badań. W: A. Prokopiak (red.), Osoby ze spektrum autyzmu w biegu życia (s. 385–404). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Hołub, J. (2024). Wszystko mam bardziej. Życie w spektrum autyzmu. Wydawnictwo Czarne.
Jankowska, M. (2014). Autyzm – sytuacja dorosłych: raport 2013. Fundacja Synapsis.
Järbrink, K., McCrone, P., Fombonne, E., Zandén, H., Knapp, M. (2007). Cost-impact of young adults with high-functioning autistic spectrum disorder. Research in developmental disabilities, 28(1), 94–104. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2005.11.002
Kossewska, J. (2014). Przygotowanie osób z autyzmem do pracy zawodowej. Opracowanie programu kształtującego kompetencje zawodowe w ramach projektu VESTA. W: J. Kossewska (red.), Osoba ze stanami ze spektrum autyzmu. Możliwości aktywnego życia (s. 205–223). Kraków: Wydawnictwo JAK.
Lenart, A. (2019). Funkcjonowanie dorosłych osób z autyzmem w kontekście różnic międzypłciowych. Edukacja – Technika – Informatyka, 1(2019), 53–59. https://doi.org/10.15584/eti.2019.5.6
Pawlik, K. (2020). Wizja dorosłości osób ze spektrum autyzmu w opinii rodziców. W A. Prokopiak (red.), Osoby ze spektrum autyzmu w biegu życia (s. 357–384). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Ross, J., Marcell, J., Williams, P., Dawn, P. (2013). Postsecondary education employment and independent living outcomes of persons with autism and intellectual disability. Journal of Postsecondary Education and Disability, 26(4), 337–351.
Stein-Szała, K. (2019). Osoby ze spektrum autyzmu w drodze ku dorosłości na podstawie działań i doświadczeń Stowarzyszenia Pomocy Osobom Autystycznym „Dalej Razem”. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 32(3), 41–62.
Strzelecki, D. (2023). Dorośli ze stanami ze spektrum autyzmu (ASC) – stracone pokolenie, diagnoza i wsparcie. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 51, 152–166. https://doi.org/10.26881/ndps.2023.51.09
Szmania, L. (2016). Relacje rówieśnicze w szkole w perspektywie osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 22, 202–221.
Walendzik, G., Nowak, V. (2021). Wsparcie osób z autyzmem i zespołem Aspergera: Przygotowanie do samodzielnego funkcjonowania. Kontrola Państwowa, 66(1 (396)), 59-74.
Woźniak, M. (2018). Uczniowie ze spektrum autyzmu w szkole ogólnodostępnej. Analiza trudnych zachowań. Roczniki Pedagogiczne, 10(46), nr 4, 107–120.
NETOGRAFIA
Farma (b.d.). Pobrano dnia 2 stycznia 2025 roku z https://farma.org.pl/
Najwyższa Izba Kontroli. (2019). Wsparcie osób z autyzmem i zespołem Aspergera w przygotowaniu do samodzielnego funkcjonowania. Pobrano dnia 2 stycznia 2025 roku z https://synapsis.org.pl/wp-content/uploads/2020/07/Raport-NIK.pdf
Stopbarierom (2019). Raport z badania: postrzeganie przez pracodawców kosztów i korzyści z zatrudniania osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w otwartym zatrudnieniu w Australii. Pobrano dnia 1 lutego 2025 roku z https://stopbarierom.pl/aktualnosci/raport-z-badania-postrzeganie-przez-pracodawcow-kosztow-i-korzysci-z-zatrudniania-osob-z-zaburzeniami-ze-spektrum-autyzmu-w-otwartym-zatrudnieniu-w-australii/

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2025 Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej