Słowa kluczowe
mechanizmy mózgowe
rozwój mowy i komunikacji
terapia logopedyczna
współczesne formy terapii aphasia
brainmechanisms
development of speech and communication
speech therapy
modern forms of therapy
Jak cytować
Abstrakt
W niniejszym artykule przedstawiony został temat jednego z zaburzeń językowych jakie mogą wystąpić u człowieka. Omówione zostały formy afazji, jej istota oraz metody jej leczenia. Wskazano mechanizmy mózgowe, które towarzyszą u pacjentów z zaburzeniami afatycznymi wraz z badaniami na ich temat. Ważną rolę w artykule zajmują również opisy; przebiegu rozwoju mowy i komunikacji osób z afazją, trudności z jakimi muszą mierzyć się na co dzień oraz rodzajów deficytów językowych i ich przebieg. Pochylono się także nad metodami pracy, w tym nad poszczególnymi alternatywnymi metodami komunikacji alternatywnej i wspomagającej, między innymi wymieniono system MÓWik, Makaton czy często wykorzystywane Piktogramy. Kolejnym przedstawionym tematem jest rola terapii logopedycznej wraz z formą jaką może przybierać – wyróżniamy bowiem tok indywidualny bądź grupowy, co należy dostosować do konkretnej jednostki. Przybliżony został również temat współczesności i jej możliwości wykorzystania w celu udoskonalenia i uatrakcyjnienia terapii osoby z afazją. Przywołane zostały pomoce wspomagane technologią komputerową, przede wszystkim są to TalksBac, Moss Talk Word, AfaSystem oraz Scene and Heard.
Bibliografia
Helm-Estabrooks, N., Fitzpatrick, P. M., Barresi, B. (1981). Response of anagrammatic patient to a syntaxstimulation program for aphasia. The Journal of speech and heating disorders, 46(4), 422–427. https://doi.org/10.1044/jshd.4604.422
Herzyk, A. (2005). Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Hopper, T., Holland, A., Rewega, M. (2002). Conversational coaching: Treatmentoutcomes and futuredirections. Aphasiology, 16(7), 745-761.
Jastrzębowska, G., Kozołub, A. (1999). Afazja, dysfazja. W: T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Jędryka, B. K. (2022). Wykorzystywanie wybranych materiałów do terapii afazji w dydaktyce języka polskiego jako obcego na niższych poziomach zaawansowania językowego. Poradnik Językowy, 10, 183-200.https://doi.org/10.33896/PorJ.2022.10.11
Katz, R. C. (2008). Efficacy of computerized aphasia treatment: Past research and future directions. Acta Neuropsychologica, 6(1), 17–26.
Litwin, M., Pietrzyk, I., Seniów, J. (2011). Grupowa terapia afazji. W: J. Gruba (red.), Wybrane problemy logopedyczne (s. 79–100). Gliwice: Wydawnictwo Fonem.eu.
Markuc, E. (2014). Wspomaganie niezależności komunikacyjnej dziecka niemówiącego w rodzinie za pomocą programu MÓWik. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Paedagogica, III, 152, 119-127.
Maruszewski, M. (1966). Afazja. Zagadnienia teorii i terapii. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Mazurek, M. (2019). Afatyczne zaburzenia mowy jako wyzwanie dla starzejącego się społeczeństwa: przyczyny, diagnostyka i nowoczesne formy terapii. W: A. Borcuch, M. Knefel, A. Krzysztofek (red.), Zdrowy styl życia jako kapitał XXI wieku (s. 93-99). Kielce: Laboratorium Wiedzy Artur Borcuch.
Milewski, S., Przebinda, E., Kaczorowska-Bray, K., Michalik, M. (2022). Building Communicative Competence in People with Prelingual Speech Impairment Using the “Mówik” Speech Prosthesis. W: A. Arinushkina, I. Korobeynikov (red.), Education of Children with Special Needs (s. 361–370). Cham: Springer International Publishing.
Obszyńska-Litwiniec, A. (2019). Ocena przydatności komputerowego narzędzia wspomagania terapii logopedycznej w późnej fazie wczesnej rehabilitacji mowy u chorych z poudarową afazją. [Rozprawa doktorska, Warszawski Uniwersytet Medyczny].
Ostrowska, A., Halicka, D., Tarasiuk, J., Kułakowska, A. (2017). Zaburzenia funkcji językowych typu afazji u dzieci i osób dorosłych. W: A. Lankau, D. Kondzior, E. Krajewska-Kułak (red.), Sytuacje trudne w ochronie zdrowia. T.2(s. 18-40). Białystok: Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Oszwa, U. (2019). Wczesna diagnoza dziecięcych trudności w liczeniu. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Prusiński, A. (2003). Neurologia praktyczna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Ryś, E., Szlachcic, K., Klimek, M., Galbarczyk, A. (2016). Programy komputerowe i aplikacje na elektroniczne urządzenia mobilne wspomagające terapię osób z afazją – przegląd literatury anglojęzycznej. Logopedia, 45, 291-304.
Seniów, J., Litwin, M. (2013). Afazja poudarowa. Neurologia po Dyplomie, 8(2), 46-51.
Shewan, C. M., Bandur, D. D. L. (1986). Treatment of aphasia: a language-orientedapproach. Taylor & Francis.
van de Sandt-Koenderman W. M. (2011). Aphasia rehabilitation and the role of computertechnology: can we keep up with modern times?. International journal of speech-language pathology, 13(1), 21–27. https://doi.org/10.3109/17549507.2010.502973
Waller, A., Dennis, F., Brodie, J., &Cairns, A. Y. (1998). Evaluating the use of TalksBac, a predictive Communications device for non eluent adults with aphasia. International journal of language&Communications disorders, 33(1), 45–70. https://doi.org/10.1080/136828298247929
Walsh, K. (1998). Neuropsychologia kliniczna. Wydawnictwo PWN.
Zawadzka, E., Domańska, Ł. (2007). Zasady organizacji procesu rehabilitacji neuropsychologicznej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia. Sectio J, XX, 123-135.
Zienkowicz, A. (2011). Istota rehabilitacji chorego z afazją – mowa a komunikacja. W: M. Orębska (red.), o utrudnieniach w porozumiewaniu się. Perspektywa języka i komunikacji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNS UAM.