Wszystkie wpisy, których autorem jest admin_znps

Obraz edukacji osób g/Głuchych w polskim szkolnictwie

1/2024, , , , , , , , ,

Obraz edukacji osób g/Głuchych w polskim szkolnictwie

The image of education of deaf people in Polish schools

Patrycja Łatka
ORCID: 0009-0003-4710-8182
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

W niniejszym artykule omówiony został temat edukacji osób g/Głuchych w Polsce. Poruszony został termin głuchoty wraz z objaśnieniem pisowni z małej i wielkiej litery. Opisane zostało funkcjonowanie językowe dzieci g/Głuchych, trudności z jakimi się zmierzają na co dzień w społeczeństwie większości słyszącej oraz procesy umysłowe jakie towarzyszą g/Głuchym w trakcie nabywania języka. Wspomniana została istota języka migowego w rozwoju i przetwarzaniu językowym wraz z rozwojem kompetencji językowych tychże osób. Ważną rolę w artykule zajmuje historia szkolnictwa oraz surdopedagogiki już od czasów średniowiecznych. Opisana została pierwsza szkoła założona w Polsce wraz z zadaniami jakie jej postawiono. Pochylono się nad współczesną edukacją g/Głuchych wpolskich szkołach, wspomniano o aktualnych programach edukacyjnych a także o systemie szkolnictwa i wychowania jakie obowiązuje od 2017 roku. Przybliżony został temat wyzwań z jakimi mierzy się edukacja osób g/Głuchych w Polsce. Wyróżnione zostały dwa mechanizmy poznawania języka przez osoby słyszące, a następnie skonfrontowano to z ograniczeniami jakie nałożone są na dzieci g/Głuche. Przywołane zostały aspekty warunkujące rozwój poziomu edukacji tychże osób w szkolnictwie polskim wraz z konkretnymi postulatami koniecznymi do wdrożenia by koncepcja kształcenia dwujęzycznego mogła zaistnieć.

Słowa kluczowe: g/Głusi, funkcjonowanie językowe, edukacja, historia edukacji, współczesne wyzwania edukacji

Abstract:

This article discusses the topic of education for deaf people in Poland. The term deafness was discussed along with an explanation of the lowercase and the uppercase letter spelling. The linguistic functioning of Deaf children, the difficulties they face on a daily basis in the hearing majority society, and the mental processes that accompany Deaf children during language acquisition were described. The essence of sign language in the development and language processing along with the development of language competences of these people was mentioned. The history of education and surdopedagogy from medieval times plays an important role in the article. The first school established in Poland and the tasks assigned to it were described. Contemporary education of the Deaf in Polish schools was discussed, current educational programs were mentioned, as well as education and upbringing system that was introduced in 2017. Challenges that education of the Deaf people faced in Poland were presented. Two mechanisms for learning the language by hearing people were distinguished and they were confronted with limitations imposed on deaf children. Aspects determining development of these people’s education in Polish were mentioned, along with specific conditions necessary to implement the concept of bilingual education to exist.

Key words: Deaf people, linguistic functioning, education, history of education, contemporary educational challenges

Propozycja cytowania:
Łatka, P. (2024). Obraz edukacji osób g/Głuchych w polskim szkolnictwie. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 9-20.

POBIERZ PDF

Bibliografia:

  • Bandurski, M., Gałkowski, T. (2003). Rozwój rozumowania przez analogię u dzieci głuchych a komunikacja w języku migowym. Przegląd Psychologiczny 46(3), 253-289.
  • Bouvet, D. (1996). Mowa dziecka. Wychowanie dwujęzykowe dziecka niesłyszącego. Warszawa:Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
  • Cież, M. (2023). Psychologiczne aspekty wychowania dzieci głuchych – wyzwania w rozwoju i edukacji.W: Humanitarian Corpus: collection of scientific articles on contemporary problems of philosophy, cultural studies, psychology, pedagogy and history. Issue50 (s. 53-58). NVP Interservice Publishing House.
  • Courtin, C. (1997). Does sign language provide deaf children with an abstraction advantage? Evidence from a categorization task. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 2(3), 161–171. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.deafed.a014322
  • Czajkowska-Kisil, M. (2006). Dwujęzyczne nauczanie głuchych
    w Polsce. Szkoła Specjalna, 4, 265–275.
  • Kotowicz, J. (2020). Kompetencje w polskim języku migowym
    i umiejętność rozumienia czytanego tekstu u uczniów g/Głuchych. Szkoła Specjalna, 3, 165-174.
  • Kowalski, M., Zygadło, A. (2022). Problemy i wyzwania współczesnej edukacji w zmieniającej się rzeczywistości społecznej – wprowadzenie w problematykę. Rocznik Lubuski, 48(2), 7-12.
  • Kowalski, P., Nowak-Adamczyk, D. (2014). Kształcenie osób głuchych/Głuchych i słabo słyszących – wyzwania dla systemu edukacji w Polsce. Edukacja głuchych – materiały konferencyjne, 109-127.
  • Löwe, A. (1995). Wychowanie słuchowe. Historia – metody – możliwości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  • Pearson, B.Z. (2013). Jak wychować dziecko dwujęzyczne. Poznań: Media Rodzina.
  • Podgórska-Jachnik, D. (2008). Historia wychowania i edukacji głuchych z perspektywy surdopedagogiki początku XXI wieku. W: J.J. Błeszyński, D. Baczała, J. Binnebesel (red.), Historyczne dyskursy nad pedagogiką specjalną (s. 163-194). Łódź: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej
    w Łodzi.
  • Rabsztyn, K. (2015). Edukacja głuchych i niedosłyszących wyzwaniem dla szkolnictwa wyższego w Polsce – wybrane zagadnienia
    i przykłady. Nauczyciel i Szkoła, 1(57),61-70.
  • Rakowska, A. (1995). Rozwój systemu gramatycznego u dzieci głuchych. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
  • Ruta-Korytowska K., Wrześniewska-Pietrzak M. (2018). Obraz szkoły i edukacji uczniów głuchych w Polsce w wypowiedziach dorosłych osób niesłyszących. Kultura i Wychowanie, 2(14), 55-71. https://doi.org/10.25312/2083-2923.14/2018_55-71
  • Szczepankowski, B. (1999). Niesłyszący – Głusi – Głuchoniemi. Wyrównywanie szans. Warszawa: Wydawnictwo WSiP.
  • Tomaszewski, P. (2014). Funkcjonowanie poznawcze i językowe
    u dzieci głuchych. W: M. Sak (red.), Edukacja głuchych (s. 17-34). Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
  • Tomaszewski, P., Kotowska, K., Krzysztofiak, P. (2017). Paradygmaty tożsamości u g/Głuchych: przegląd wybranych koncepcji.
    W: Woźnicka E. (red), Edukacja niesłyszących – wczoraj, dziś i jutro (s. 111-155). Łódź: Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi.
  • Tomaszewski, P., Moroń, E., Sak, M. (2018). Kultura tudzież rehabilitacja: Ku zmianie paradygmatu w edukacji głuchych
    i słabosłyszących w Polsce. Kultura i Edukacja, 1 (119). https://doi.org/10.15804/kie.2018.01.07
  • Zajkowska, M. (2014). Swoi, gdy polscy. Inni, gdy głusi. Praktyki kolonizacyjne wobec głuchych w Polsce. Przegląd Humanistyczny, 5(446), 97-105.

Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim w polskim systemie edukacji

1/2024, , , , , , , , , , ,

Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim w polskim systemie edukacji

A person with mild, moderate, severe and profound intellectual disabilities in the Polish educational system

Kinga Bazarnik
ORCID: 0009-0007-4697-2699
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

Artykuł przedstawia kompleksowe informacje dotyczące wszystkich etapów edukacji uczniów z różnym stopniem niepełnosprawności intelektualnej w polskim systemie edukacji, przy uwzględnieniu odpowiednich aktów prawnych regulujących omawiane zagadnienia. Na początku przedstawione zostały zgeneralizowane cechy funkcjonowania każdego stopnia niepełnosprawności, zestawione w sposób tabelaryczny. Zabieg ten poczyniony został w celu wprowadzenie w temat oraz ułatwienie zrozumienia kolejnych aspektów. Artykuł zawiera również sekcję poświęconą inkluzyjnemu oraz segregacyjnemu kształceniu dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, wraz z analizą sposobu postrzegania tych dwóch form edukacji przez różne państwa na świecie. Poprzez analizę różnych aspektów edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną, artykuł może stanowić wartościowy wkład w zrozumienie i poprawę jakości procesu nauczania oraz zapewnienia równych szans edukacyjnych dla wszystkich uczniów.

Słowa kluczowe: niepełnosprawność intelektualna, stopnie niepełnosprawności, funkcjonowanie, polski system edukacji, segregacja, inkluzyjne kształcenie

Abstract:

The article presents comprehensive information on all stages of education of students with various degrees of intellectual disabilities in the Polish education system, taking into account the relevant legal acts governing the issues discussed. At the outset, generalized features of the functioning of each degree of disability are presented, tabulated. This treatment was done in order to introduce the topic and facilitate understanding of subsequent aspects. The article also includes a section on inclusive and segregated education for children with intellectual disabilities, along with an analysis of how these two forms of education are viewed by different countries around the world. By analyzing various aspects of education for people with intellectual disabilities, the article can make a valuable contribution to understanding and improving the quality of the learning process and ensuring equal educational opportunities for all students.

Key words: intellectual disability, degrees of disability, functioning, Polish education system, segregation, inclusive education

Propozycja cytowania:
Bazarnik, K. (2024). Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim w polskim systemie edukacji. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 21-37.

POBIERZ PDF

 Bibliografia:

  • Bełza, M. (2015). Systemy edukacji osób umiarkowanie i znacznie oraz głęboko niepełnosprawnych intelektualnie (na przykładzie rozwiązań w Anglii, Republice Czeskiej i Polsce). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
  • Chrzanowska, I. (2014). Nauczanie inkluzyje w doświadczeniach polskich – podstawy prawne i społeczne uwarunkowania. Studia edukacyjne, 30, 109-117.
  • Domarecka-Malinowska, E. (2005). Edukacja osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu głębokim – próba oceny dokonań pedagogicznych. Szkoła Specjalna, 2, 93–101.
  • Głodkowska, J. (2010). Model kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – rożnice nie mogą dzielić. Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Materiały szkoleniowe, cz, 1.
  • Krawczyk, T. (2017). Dlaczego jestem “inny”? – przyczyny występowania niepełnosprawności intelektualnej. W: P. Domżał, M. Gitling, I. Wojaczek (red.), Socjologiczno-pedagogiczne aspekty niepełnosprawności. T. 4: wybrane problemy i kwestie społeczne (82- 97). Racibórz: Wydawnictwo Polska Edukacja.
  • Kubicki, P. (2016). Między włączaniem, a segregacją – szkoły w Polsce wobec uczniów z niepełnosprawnościami. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 22, 107-118.
  • Stelter, Ż. (2006). Charakterystyka niepełnosprawności intelektualnej. Zagadnienia szczegółowe. W: „Dobry Start” – szkolenia dla usługodawców osób niepełnosprawnych.
  • Rafał-Łuniewska, J., (b.d.). Wskazania do pracy z uczniem
    z niepełnosprawnością w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim    . www.ore.edu.pl (dostęp z dnia 23.02.2024).
  • Wysocka, M. (2023). Zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze to nie to samo, co zajęcia rewalidacyjne. Portal ePedagogika. https://epedagogika.pl/ksztalcenie-i-wychowanie/zajecia-rewalidacyjnowychowawcze-to-nie-to-samo-co-zajecia-rewalidacyjne-5207.html (dostęp z dnia 23.02.2024).

Akty prawne

  • Ustawa o prawie oświatowym Dz. U. z 2016 r. poz. 59
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół
  • Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 9 sierpnia 2017
    w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania
    i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły i stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej
  • Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 23 kwietnia 2013 r.
    w sprawie warunków i sposobu organizacji zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim (Dz.U. z 2013 r. poz. 529 ze zm.)

Znaczenie rehabilitacji zawodowej w funkcjonowaniu osoby z niepełnosprawnością

1/2024, , , , ,

Znaczenie rehabilitacji zawodowej w funkcjonowaniu osoby z niepełnosprawnością

The relevance of vocational rehabilitation in the functioning of a person with a disability

Aleksandra Czudek
ORCID: 0009-0002-5506-2105
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Joanna Gruba
ORCID: 0009-0005-3516-1968
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

Praca zawodowa ma istotne znaczenie w życiu osoby z niepełnosprawnością. Rehabilitacja zawodowa jest kluczowym narzędziem wspierającym proces rozwoju zawodowego, samodzielności i integracji społecznej. Przebiega ona w sposób wieloetapowy i kompleksowy, sprzyja rehabilitacji społecznej i zawodowej. Znaczenie pracy dla osób z niepełnosprawnościami obejmuje aspekty ekonomiczne, emocjonalne i społeczne, przyczyniając się do integracji społecznej oraz poprawy jakości życia. Głównym celem tego procesu jest nie tylko reintegracja zawodowa, lecz także podniesienie jakości życia poprzez rozwijanie umiejętności zawodowych, społecznych i życiowych. Poradnictwo zawodowe jest kluczowym elemencie wspierania osób z niepełnosprawnościami w wyborze ścieżki zawodowej. Poprzez indywidualne i grupowe zajęcia, doradcy zawodowi pomagają klientom zrozumieć siebie, dokonać realistycznego wyboru zawodu oraz zwiększyć pewność siebie i samoocenę. Aktywizacja zawodowa ma na celu zwiększenie szans na zatrudnienie, rozwój zawodowy i pełne uczestnictwo w życiu społecznym osób
z niepełnosprawnościami.

Słowa kluczowe: rehabilitacja zawodowa, osoby z niepełnosprawnością, praca

Abstract:

Professional work holds significant importance in the life of an individual with disabilities. Vocational rehabilitation serves as a crucial tool supporting the process of professional development, independence, and social integration. It unfolds in a multi-stage and comprehensive manner, fostering both social and professional rehabilitation. The significance of work for individuals with disabilities encompasses economic, emotional, and social aspects, contributing to social integration and improving the quality of life. The primary goal of this process is not only vocational reintegration but also enhancing the quality of life through the development of vocational, social, and life skills. Vocational counseling is a key element in supporting individuals with disabilities in choosing a career path. Through individual and group sessions, vocational counselors help clients understand themselves, make realistic career choices, and enhance their self-confidence and self-esteem. Vocational activation aims to increase opportunities for employment, professional development, and full participation in the social life of individuals with disabilities.

Key words: vocational rehabilitation, disabilities, work

Propozycja cytowania:
Czudek, A., Gruba, J. (2024). Znaczenie rehabilitacji zawodowej w funkcjonowaniu osoby z niepełnosprawnością. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 38-49.

POBIERZ PDF

 Bibliografia:

  • Chojnacka-Szawłowska, G., Szawłowski, K. (1994). Rehabilitacja. Warszawa: Wydawnictwo Medyczne Agencja Wydawniczo-Informacyjna.
  • Dyszel, A. (2006). Pozwólcie nam pracować. Przegląd, 11.
  • Gitling, M. (2005). Człowiek w organizacji, ludzie struktury organizacje. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
  • Kawczyńska-Butrym, Z. (2006). Koncepcja niwelowania indywidualnych barier w poszukiwaniu pracy przez osoby niepełnosprawne. Aktywizacja Zawodowa Osób Niepełnosprawnych, 3–4(7–8), 199–213.
  • Kirenko, J., Sarzyńska-Mazurek, E. (2012). Psychospołeczne aspekty funkcjonowania zawodowego osób z niepełnosprawnością. W: D. Tomczyszyn, W. Romanowicz (red.), Aktywność zawodowa osób z niepełnosprawnością. Biała Podlaska: Wydawnictwo Państwowej Szkoły Wyższej w Białej Podlaskiej.
  • Król, M., Przybyłka, A. (1999). Rynek pracy osób niepełnosprawnych. W: L. Frąckiewicz (red.), Niepełnosprawni w środowisku społecznym (s. 30–45). Katowice: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach.
  • Kurkus-Rozowska, B., Tokarski, T., Najmiec, A. (2000). Opracowanie zasad oceny postępu rehabilitacji medycznej i zawodowej na bazie procedur badawczych dla oceny możliwości psychofizycznych wybranej grupy osób niepełnosprawnych
    z dysfunkcją narządu ruchu    . Praca CIOP.
  • Lamb, R. (1998). Poradnictwo zawodowe w zarysie. Zeszyty informacyjno-metodyczne doradcy zawodowego. Warszawa: Krajowy Urząd Pracy.
  • Lisiecka, M. (1997). Model rehabilitacji w Polsce. Wybrane aspekty organizacyjno-prawne. Auxilium Sociale – Wsparcie społeczne, 1.
  • Maj, K. (2007). o potrzebie badań nad aktywnością zawodową osób
    z ograniczoną sprawnością. W: A. Brzezińska, Z. Woźniak, K. Maj (red.), Osoby z ograniczoną sprawnością na rynku pracy (s. 13-22). Warszawa: Academica Wydawnictwo SWPS.
  • Majewski, T. (1997). MOP w działaniach na rzecz rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Niepełnosprawni na rynku pracy. Biuletyn Ośrodka Informacyjnego Rady Europy, 4.
  • Migas, A. (2009). o integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 1(2), 24-44.
  • Okoń, W. (2004). Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo PAX.
  • Otrębski, W., Rożnowski, B. (2008) Sytuacja psychologiczna osób
    z niepełnosprawnością na rynku pracy    . Lublin: Instytut Rynku Pracy.
  • Paszkowicz, M.A. (2008). Osoby niepełnosprawne a zdolność do zatrudnienia. W: A. Barczyński (red.), Społeczne korzyści zatrudniania osób niepełnosprawnych. Warszawa: Krajowa Izba Gospodarczo-Rehabilitacyjna.
  • Smoleń, R. (2004). Poczucie jakości życia i jego wybrane psychospołeczne korelaty u młodzieży z upośledzeniem umysłowym. [Niepublikowana praca doktorska, Katolicki Uniwersytet Lubelski].
  • Szawłowski, K. (1998). Rehabilitacja: podstawy diagnostyki funkcjonalnej, usprawniania leczniczego i reintegracji społecznej. Gdańsk: Akademia Medyczna.
  • Szymczak, M. (red.) (1979). Słownik języka polskiego, t. 2. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
  • Tarkowska, E. (2006). Ubóstwo i wykluczenie społeczne. Koncepcje
    i polskie problemy. W: J. Wasilewski (red.), Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian. Warszawa: Scholar.
  • Wołk, Z. (2009). Osoba bezrobotna jako klient oporujący. Zeszyty informacyjno-metodyczne doradcy zawodowego, nr 43. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

Akty prawe

  • Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
    z dnia 25 marca 2004 r. w sprawie warsztatów terapii zajęciowej (Dz.U. z 2021 r. poz. 2284).
  • Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U 123/97
    z późniejszymi zmianami).

Wybrane zaburzenia psychiczne u osób z niepełnosprawnością intelektualną

1/2024, , , , ,

Wybrane zaburzenia psychiczne u osób z niepełnosprawnością intelektualną

Selected mental disorders in people with intellectual disabilities

Marta Grochowska
ORCID: 0009-0005-2286-5667
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Julia Kałuża
ORCID: 0009-0008-3495-1046
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

Niepełnosprawność intelektualna stanowi znaczące wyzwanie w obszarze zdrowia psychicznego, szczególnie gdy jest powiązana z towarzyszącymi jej zaburzeniami psychicznymi. Niniejsza publikacja przedstawia wybrane problemy zdrowia psychicznego, z którymi mogą zmagać się osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Skupia się na wprowadzeniu terminologii dotyczącej depresji, zaburzeń lękowych, schizofrenii i padaczki oraz na tym, w jaki sposób te zaburzenia psychiczne wpływają na osoby z niepełnosprawnościami intelektualnymi. Przedstawia objawy występujące u osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi, które mogą się nieco różnić, niż te doświadczane przez osoby w pełni sprawne. Objawy zależą od stopnia niepełnosprawności. Proces diagnozy nie zawsze jest łatwy. Osoby żyjące z niepełnosprawnościami intelektualnymi i problemami zdrowia psychicznego mogą być bardziej narażone na stres i trudności. Dlatego ważne jest zasięgnięcie wiedzy
i świadomości w tym temacie oraz bycie empatycznym w stosunku do osób zmagających się z trudnościami.

Słowa kluczowe: zaburzenia psychiczne, niepełnosprawność intelektualna, objawy

Abstract:

Intellectual disability represents a significant challenge in the realm of mental health, particularly when compounded by co-occurring mental health issues. This publication presents chosen mental issues that can affect people with intellectual disabilities. It is focused on introducing terminology of depression, anxiety disorders, schizophrenia and epilepsy and how these mental disorders affect intellectually disabled people. It presents symptoms which people with intellectual disabilities may experience. They are a little bit different that fully functional people manifest. Symptoms depend on the disability level. The diagnosis process is not always easy. People living with intellectual disabilities and mental issues at the same time can be more exposed to stress and difficulties. That is why it is important to raise awareness to that topic and be empathetic towars people who are struggling.

Key words: intellectual disabilities, mental issues, symptoms

Propozycja cytowania:
Grochowska, M., Kałuża, J. (2024). Wybrane zaburzenia psychiczne u osób z niepełnosprawnością intelektualną. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 50-64.

POBIERZ PDF

 Bibliografia:

  • Bobińska, K., Gałecki, P. (2010). Zaburzenia psychiczne u osób upośledzonych umysłowo. Wrocław: Wydawnictwo Continuo.
  • Cooper, S.A., Holland, A.J. (2010). Otępienie i zły stan zdrowia psychicznego u starszych osób niepełnosprawnych intelektualnie. W: N. Bouras, G. Holt (red.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie. (s. 168-183). Wrocław: Edra Urban & Partner.
  • Deb, S. (2010). Zdrowie psychiczne a padaczka u dorosłych osób niepełnosprawnych intelektualnie. W: N. Bouras, G. Holt (red.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie. (s. 261-272). Wrocław: Edra Urban & Partner.
  • Dębska, A., Zawadzka, A., Uniejewska, S., Słoma, D. (2020). Psychopathology of mental and behavioral disorders in people with intellectual disability. Journal of Education, Health and Sport, 10(9), 422–430. https://doi.org/10.12775/JEHS.2020.10.09.050
  • Gurda, B., Malendowicz-Major, B., Steinborn, B. (2019). Zaburzenia ze spektrum autyzmu i padaczka. Neurologia Dziecięca, 28(57), 11-14. https://doi.org/10.20966/chn.2019.57.445
  • Jędrzejczak, J. (2012). Padaczka stare i nowe wyzwania. Postępy Nauk Medycznych, 1(25), 45-50.
  • Lennox, N. (2010). Wzajemne zależności pomiędzy stanem somatycznym i zaburzeniami psychicznymi u osób niepełnosprawnych intelektualnie. W: N. Bouras, G. Holt (red.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie. (s. 84-94). Wrocław: Edra Urban & Partner
  • Majewicz, P., Sikorski, J. (2022). Uczeń z zaburzeniami psychicznymi. Wybrane zagadnienia wsparcia psychologiczno-pedagogicznego. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.
  • Orzeł, M. (2013). Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
    u osób upośledzonych umysłowo. Zeszyty naukowe WSSP, 16, 79-99.
  • Potempowski, A., Ratajczak, A., Ratajczak, M. (2015). Otępienie
    w chorobie Alzheimera – zadania opiekunów w zakresie leczenia farmakologicznego. Neuropsychiatria. Przegląd kliniczny, 7(2), 58-63.
  • Pużyński, S. (2007). Choroba psychiczna – problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych. Psychiatria Polska, 41(3), 299-308.
  • Reber, A.S., Reber, E.S. (2005). Słownik psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  • Sturmey, P. (2010). Diagnoza zaburzeń psychicznych u osób niepełnosprawnych intelektualnie. W: N. Bouras, G. Holt (red.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie. (s. 2-20). Wrocław: Edra Urban & Partner.

Netografia

Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu a relacje romantyczne – przegląd literatury

1/2024, , , , , , , , , , ,

Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu a relacje romantyczne – przegląd literatury

People with autism spectrum disorders and romantic relationships – a review of the literature

Alicja Dubiel
ORCID: 0009-0009-7670-5748
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Irmina Bubula
ORCID: 0009-0003-5734-2992
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) zarówno w przypadku dorosłych i młodzieży są związane z zaburzeniami w zakresie teorii umysłu. Co z kolei pośrednio wpływa na społeczne tworzenie relacji międzyludzkich, a zatem również dotyczy relacji romantycznych. Pojawiające się trudności w relacjach romantycznych mogą być związane nie tylko z nieumiejętnością interpretowania stanów intrapsychicznych innych osób, ale również mogą być powiązane z trudnościami w integracji sensorycznej. Zarówno w kontekście nadwrażliwości jak i niewystarczającej wrażliwości w odbiorze percepcyjnym świata. w tym aspekcie proces terapeutyczny powinien wiązać się z opieką lub/i wsparciem sensorycznym. w związku z trudnościami w relacjach, obszar relacji romantycznych u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu wydaje się być bardzo istotną sferą do wsparcia przez różne potwierdzone naukowo interwencje. Interwencje te powinny dotyczyć zarówno wspomaganie osób z ASD w trwaniu w relacji oraz w budowaniu intymnej i bliskiej relacji z partnerem. Ważnym obszarem w ramach interwencji również wydają się być: zmniejszanie lęku przed inicjacją relacji czy inicjacji aktu intymnego, a także procesem odkrywania własnej tożsamości seksualnej. Równie kluczowym obszarem wydaje się być edukacja seksualna zarówno w obszarze zagrożeń przed nadużyciami na tle seksualnym, ale także w sferze lepszego samopoznania u osób z ASD. Nadal niewiele interwencji jest w pełni metodologicznie poprawnie zweryfikowanych, w związku z czym nadal mało można powiedzieć o skuteczności terapii dla par, w których przynajmniej jeden z partnerów jest osobą z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Ważnym jest, aby temat randkowania i budowania relacji romantycznych wśród osób z ASD przestał być tematem tabu, a podejście terapeutyczne stało się dużo bardziej kompleksowe.

Słowa kluczowe: zaburzenia ze spektrum autyzmu, dorośli i młodzież, teoria umysłu, relacje romantyczne, integracja sensoryczna, interwencje wspierające

Abstract:

Autism spectrum disorders (ASD) in both adults and adolescents are associated with disturbances in the theory of mind. Which indirectly affects the social formation of interpersonal relationships, and therefore also affects romantic relationships. Emerging difficulties in romantic relationships may not only be related to an inability to interpret the intrapsychic states of others but may also be related to difficulties in sensory integration. Both in the context of hypersensitivity and insufficient sensitivity. In this aspect, the therapeutic process should involve care and/or sensory support. In connection with relationship difficulties, the area of romantic relationships in the context of people with spectrum disorders, autism seems to be a very important sphere to be supported by various scientifically validated interventions. Interventions should address both supporting individuals with ASD to stay in the relationship and to build an intimate and close relationship with their partner. Reducing the fear of initiating a relationship or initiating an intimate act, as well as the process of discovering one’s sexual identity. Also, it seems to be an important areas for intervention. Additionally, sex education seems to be a very important area, both in the context of threats against sexual abuse but also in the realm of better self-discovery by people with ASD. There are still few interventions that are fully methodologically correctly validated, and as a result, there is still little to be said about the effectiveness of therapy for couples in which at least one of the partners is a person with an autism spectrum disorder. It is important that the topic of dating and building romantic relationships among people with ASD ceases to be a taboo subject, and that the therapeutic approach becomes much more comprehensive.

Key words: autism spectrum disorder, adults and adolescents, theory of mind, romantic relationships, sensory integration, supportive interventions

Propozycja cytowania:
Dubiel, A., Bubula, I. (2024). Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu a relacje romantyczne – przegląd literatury. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 65-80.

POBIERZ PDF

 Bibliografia:

  • Altschuler, M. R., Sideridis, G. D., Kala, S., Warshawsky, M., Gilbert, R., Carroll, D., Burger-Caplan, R., Faja, S. (2018). Measuring Individual Differences in Cognitive, Affective, and Spontaneous Theory of Mind Among School-Aged Children with Autism Spectrum Disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(11), 3945–3957. https://doi.org/10.1007/s10803-018-3663-1
  • Apperly, I. A. (2012) What is “theory of mind”? Concepts, cognitive processes and individual differences. The Quarterly Journal of Experimental Psychology, 65(5), 825-839. https://doi.org/10.1080/17470218.2012.676055
  • Aνδρέου, Μ., Skrimpa, V. (2020). Theory of Mind Deficits and Neurophysiological Operations in Autism Spectrum Disorders: a review. Brain Sciences, 10(6), 393. https://doi.org/10.3390/brainsci10060393
  • Bamicha, V. Drigas, A. (2022). ToM i ASD: Relating theory of mind to the social-emotional and cognitive development of children with autism spectrum disorders. The use of information and communication technologies as an alternative form of intervention in AS. Technium Social Sciences Journal , 33, 42-72.
  • Baron-Cohen, S. (2010). Empathizing, systemizing, and the extreme male brain theory of autism. Progress in. Brain ResearchRes., 186, 167–175. https://doi.org/10.1016/B978-0-444-53630-3.00011-7
  • Beato-Fernández, L., Correia, M. (2022). Love and Intimate relationships in adolescents and adults with autism spectrum disorders. W: C. Pracana, M. Wang (red.), Psychological Applications and Trends. inScience Press (s. 282-286). https://doi.org/10.36315/2022inpact066
  • Bennett, M., Webster, A., Goodall, E., Rowland, S. (2018). Intimacy and romance across the autism spectrum: Unpacking the “Not interested in Sex” myth. W: Life on the Autism Spectrum. Springer (s. 195–211). https://doi.org/10.1007/978-981-13-3359-0_10
  • Brown, C. E., Sheerin, K. M., Quetsch, L. B., Borduin, C. M. (2023). Family–Friendship linkages in youths with autism spectrum disorder. Family Relations, 1–14. https://doi.org/10.1111/fare.12879
  • Carlson, S. M., Koenig, M. A., Harms, M. B. (2013). Theory of mind. Wiley interdisciplinary reviews. Cognitive science, 4(4), 391–402. https://doi.org/10.1002/wcs.1232
  • Clince, M., Connolly, L., Nolan, C. (2016). Comparing and Exploring the Sensory Processing Patterns of Higher Education Students With Attention Deficit Hyperactivity Disorder and Autism Spectrum Disorder. The American journal of occupational therapy : official publication of the American Occupational Therapy Association, 70(2). https://doi.org/10.5014/ajot.2016.016816
  • Dellapiazza, F., Michelon, C., Oreve, M. J., Robel, L., Schoenberger, M., Chatel, C., Vesperini, S., Maffre, T., Schmidt, R., Blanc, N., Vernhet, C., Picot, M. C., Baghdadli, A., ELENA study group (2020). The Impact of Atypical Sensory Processing on Adaptive Functioning and Maladaptive Behaviors in Autism Spectrum Disorder During Childhood: Results From the ELENA Cohort. Journal of autism and developmental disorders, 50(6), 2142–2152. https://doi.org/10.1007/s10803-019-03970-w
  • Derakhshanrad, S. A., Piven, E., Ghoochani, B. Z. (2022). The relationship between sensory experiences and social functioning in children with autism spectrum disorder. International Journal of Developmental Disabilities, 1–9. https://doi.org/10.1080/20473869.2022.2128553
  • Dubreucq, M., Dubreucq, J. (2021). Toward a Gender-Sensitive Approach of Psychiatric Rehabilitation in Autism Spectrum Disorder (ASD): a Systematic Review of Women Needs in the Domains of Romantic Relationships and Reproductive Health. Frontiers in psychiatry, 12, 630029. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.630029
  • Dunn, W. (1997). The Impact of Sensory Processing Abilities on the Daily Lives of Young Children and Their Families: a Conceptual Model. Infants and Young Children, 9, 23-35. https://doi.org/10.1097/00001163-199704000-00005
  • Engelhard, E. S., Vulcan, M. (2021). The Potential Benefits of Dance movement therapy in Improving couple Relations of Individuals Diagnosed with Autism Spectrum Disorder -A Review. Frontiers in Psychology, 12. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.619936
  • Exell, R., Hilari, K., Behn, N. (2020). Interventions that support adults with brain injuries, learning disabilities and autistic spectrum disorders in dating or romantic relationships: a systematic review. Disability and Rehabilitation, 44(12), 2567–2580. https://doi.org/10.1080/09638288.2020.1845824
  • Gilmour, L., Schalomon, P. M., Smith, V. (2012). Sexuality in
    a community based sample of adults with autism spectrum disorder. Research in Autism Spectrum Disorders, 6(1), 313–318. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2011.06.003
  • Gonthier, C., Longuépée, L., Bouvard, M. (2016). Sensory Processing in Low-Functioning Adults with Autism Spectrum Disorder: Distinct Sensory Profiles and Their Relationships with Behavioral Dysfunction. Journal of Autism and Developmental Disorders, 46(9), 3078–3089. https://doi.org/10.1007/s10803-016-2850-1
  • Hilton, C., Graver, K., LaVesser, P. (2007). Relationship between social competence and sensory processing in children with high functioning autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 1(2), 164–173. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2006.10.002
  • Kasari, C., Patterson, S. (2012). Interventions addressing social impairment in autism. Current psychiatry reports, 14(6), 713–725. https://doi.org/10.1007/s11920-012-0317-4
  • Kern, J. K., Garver, C. R., Carmody, T., Andrews, A. A., Trivedi, M. H., Mehta, J. A. (2007). Examining sensory quadrants in autism. Research In Autism Spectrum Disorders, 1(2), 185–193. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2006.09.002
  • Koegel, L.K., Detar, W.J., Fox, A., Koegel, R.L. (2014). Romantic Relationships, Sexuality, and Autism Spectrum Disorders. W: F. Volkmar, B. Reichow, J. McPartland (red.), Adolescents and Adults with Autism Spectrum Disorders. New York: Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4939-0506-5_5
  • Mazurek, M. O., Petroski, G. F. (2015). Sleep problems in children with autism spectrum disorder: examining the contributions of sensory over-responsivity and anxiety. Sleep medicine, 16(2), 270–279. https://doi.org/10.1016/j.sleep.2014.11.006
  • Misailidi, P. (2003). Children’s Theory of Mind. Athens: TYPOTHITO.
  • Parchomiuk, M. (2018). Sexuality of Persons with Autistic Spectrum Disorders (ASD). Sexuality and Disability, 37(2), 259–274. https://doi.org/10.1007/s11195-018-9534-z
  • Stokes, M. A., Kaur, A. (2005). High-functioning autism and sexuality. Autism, 9(3), 266–289. https://doi.org/10.1177/1362361305053258
  • Strunz, S., Schermuck, C., Ballerstein, S., Ahlers, C. J., Dziobek, I., Roepke, S. (2016). Romantic Relationships and Relationship Satisfaction Among Adults With Asperger Syndrome and High-Functioning Autism. Journal of Clinical Psychology, 73(1), 113–125. https://doi.org/10.1002/jclp.22319
  • Syu, Y. C., Huang, P. C., Wang, T. Y., Chang, Y. C., Lin, L. Y. (2020). Relationship Among Sensory Over-Responsivity, Problem Behaviors, and Anxiety in Emerging Adults with Autism Spectrum Disorder. Neuropsychiatric disease and treatment, 16, 2181–2190. https://doi.org/10.2147/NDT.S270308
  • Tseng, M. H., Fu, C. P., Cermak, S. A., Lu, L., Shieh, J. Y. (2011). Emotional and behavioral problems in preschool children with autism: Relationship with sensory processing dysfunction. Research in Autism Spectrum Disorders, 5(4), 1441-1450. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2011.02.004
  • Ujiie, Y., Takahashi, K. (2022). Associations between self-reported social touch avoidance, hypersensitivity, and autistic traits: Results from questionnaire research among typically developing adults. Personality and Individual Differences, 184, 111186. https://doi.org/10.1016/j.paid.2021.111186
  • Urban, T. M., Douglas, R. R. (2024). Occupational Therapists’ Role in Sexual Education for Teens and Young Adults Living with Autism Spectrum Disorder. The Open Journal of Occupational Therapy, 12(1), 1-4. https://doi.org/10.15453/2168-6408.2093
  • WHO (2018). ICD-11. Pobrano z https://icd.who.int.
  • Zelazo, P. D., Jacques, S., Burack, J. A., Frye, D. (2002). The relation between theory of mind and rule use: Evidence from persons with autism-spectrum disorders. Infant and Child Development, 11(2), 171–195. https://doi.org/10.1002/icd.304

Dostosowanie przestrzeni i procesu kształcenia dla uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w warunkach szkoły integracyjnej i ogólnodostępnej

1/2024, , , , ,

Dostosowanie przestrzeni i procesu kształcenia dla uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w warunkach szkoły integracyjnej i ogólnodostępnej

Adapting the learning space and process for students with autism spectrum disorders in inclusive and mainstream school settings

Jolanta Książek
ORCID: 0009-0000-9087-8316
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

W artykule omówione zostały najistotniejsze problemy, z którymi w środowisku szkół inkluzyjnych (integracyjnych i ogólnodostępnych) spotykają się uczniowie
z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Zaliczyć można do nich nadwrażliwość sensoryczną, zaburzenia w procesie komunikowania się, niechęć ze strony rówieśników oraz przejawianie zachowań nieakceptowanych społecznie. Wspomniano też o aktualnych kategoriach diagnostycznych zaburzeń ze spektrum autyzmu (DSM-5 oraz ICD-11). Wskazano warunki jakie należy spełnić, aby dostosować przestrzeń szkolną i proces kształcenia do ich potrzeb (ograniczenie źródeł hałasu, zapewnienie miejsc do wyciszenia się, dbałość o uporządkowanie przestrzeni). Jeśli chodzi o edukację – zwrócono uwagę na główne formy terapii (poznawczo-behawioralna, logopedyczna, trening umiejętności społecznych, wsparcie psychologiczne), potrzebę stałości (miejsca, czasu i osób), a także znaczenie planów aktywności w pracy z nim. Na koniec przybliżono rolę terapeuty – jako osoby wspomagającej współpracę nauczyciela z uczniem z ASD. Dzięki zapewnieniu odpowiedniej organizacji przestrzennej szkoły oraz zindywidualizowanego procesu kształcenia podopieczni otrzymują jak najlepsze warunki do dalszego rozwoju.

Słowa kluczowe: zaburzenia ze spektrum autyzmu, edukacja inkluzyjna, nauczanie

Abstract:

The article discusses the most important problems that students with autism spectrum disorders encounter in the environment of inclusive schools (integrated and mainstream). These include sensory hypersensitivity, communication disorders, reluctance from peers and socially unacceptable behavior. Current diagnostic categories of autism spectrum disorders (DSM-5 and ICD-11) are also mentioned. The conditions that must be met to adapt the school space and the educational process to their needs were indicated (limiting noise sources, providing places to calm down, keeping the space tidy). When it comes to education, attention was paid to the main forms of therapy (cognitive-behavioral, speech therapy, social skills training, psychological support), the need for stability (place, time and people), as well as the importance of activity plans in working with him. Finally, the role of the therapist was presented – as a person supporting cooperation between a teacher and a student with ASD. By ensuring appropriate spatial organization of the school and an individualized education process, students receive the best possible conditions for further development.

Key words: autism spectrum disorder, inclusive education, teaching

Propozycja cytowania:
Książek, J. (2024). Dostosowanie przestrzeni i procesu kształcenia dla uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w warunkach szkoły integracyjnej i ogólnodostępnej. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 81-93.

POBIERZ PDF

 Bibliografia:

  • American Psychiatric Association, DSM-5 Task Force. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5™ (5th ed.). American Psychiatric Publishing, Inc.. https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596
  • Antonik, A. (2015).  Nauczyciel wobec trudności związanych
    z edukacją uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu
    w warunkach szkoły integracyjnej i ogólnodostępnej. Analiza obszarów problemowych. Studia edukacyjne, 34, 153-165.
  • Bombińska-Domżał, A., Cierpiałowska, T., Lubińska-Kościółek E., Niemiec, S., Kossewska, J. (2020). Szkoła inkluzyjna jako przestrzeń (nie)przyjazna sensorycznie dla uczniów
    z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w opinii nauczycieli szkół inkluzyjnych. Edukacja, 2(153), 10-28.
  • Cybulska, R., Derewlana, H., Kacprzak, A., Pęczek, K. (2017). Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w systemie edukacji
    w świetle nowych przepisów prawa oświatowego    . Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
  • Gałecki, P., Pilecki, M., Rymaszewska, J., Szulc, A., Sidorowicz, S., Wciórka, J. (2018). Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM-V. Wrocław: Edra Urban & Partner.
  • Garncarz, A., Rybka, A. (2012). Terapia i edukacja osób z autyzmem
    i niepełnosprawnością intelektualną. Próba integracji zagadnień. Sztuka leczenia, nr 3-4, 47-68.
  • Kołakowski, A., Pisula, A. (2011). Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  • Kossewska, J. (2017). Interpersonal interaction between pupils in the integrated secondary school No. 1 in Cracow. W: A. Galkiene (red.), Inclusion in socio-educational frames. Inclusive school cases in four European countries – an ethnographic research (s. 400–408). Wilno: Lithuanian University of Educational Sciences.
  • Lew-Koralewicz, A. (2018). Integracja dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w opiniach ich nauczycieli. Student Niepełnosprawny. Szkice i rozprawy, 18(11), 221–237.
  • Majewicz, P. (2023). ICD-11 – implikacje w badaniach i praktyce psychologiczno-pedagogicznej. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 42(1), 123–139. http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2023.42.1.123-139
  • Pajor, P., Zawadzka, D., Kozłowski, P. (2019). Rola zespołu interdyscyplinarnego w procesie terapii zajęciowej. Studium przypadku dziecka ze spektrum autyzmu. W: E. Chodźko, A. Surma (red)., Wybrane aspekty z zakresu edukacji i literatury (s.169-183). Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel.
  • Pisula, E. (2010). Efektywność działań terapeutycznych podejmowanych wobec dzieci z autyzmem. W: E. Pisula, D. Danielewicz (red), Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem (s. 13-28). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
  • Płatos, M., Gocłowska, K., Wojaczek, K., Woźniak-Rekucka, P., Zawisny, A., Pisula, E. (2016). Sytuacja młodzieży i dorosłych z autyzmem w świetle sondażu ogólnopolskiego. W: M. Płatos (red.), Ogólnopolski spis autyzmu. Sytuacja młodzieży i dorosłych z autyzmem w Polsce (s. 22–129). Warszawa: Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
  • Szmania, L. (2016). Relacje rówieśnicze w szkole w perspektywie osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 22(16), 202–221.
  • WHO (2024). ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics. Pobrane 10 lutego 2024 r.  z: https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en
  • Woźniak, M. (2018). Uczniowie ze spektrum autyzmu w szkole ogólnodostępnej. Analiza trudnych zachowań. Roczniki pedagogiczne, 10(46), 107-120.
  • Zakrzewski, P. (2012). Stereotyp i etykietowanie jako zjawiska towarzyszące edukacji w szkole. Warszawskie studia pastoralne, 15, 176-196.

Akty prawne

  • Ustawa o Systemie Oświaty (2017). Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 listopada 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o systemie oświaty. Dz.U. 2017 poz. 2198

Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci i młodzieży ze spektrum autyzmu w kontekście zaburzeń depresyjnych – przegląd literatury

1/2024, , , , , , , , , , ,

Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci i młodzieży ze spektrum autyzmu w kontekście zaburzeń depresyjnych – przegląd literatury

Sensory Processing Disorder in Children and Teenagers with Autism Spectrum Disorder in the Context of Depressive Disorders – a Literature Review

Dagmara Bielec
ORCID: 0009-0007-0997-5348
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

Dzieci i młodzież z zaburzeniami w spektrum autyzmu (ASD) często doświadczają współistniejących zaburzeń psychicznych, w tym depresji. Szacuje się, że aż 70% osób z ASD zmaga się z innymi zaburzeniami psychicznymi. Według badań aż 37% osób z zaburzeniami w spektrum autyzmu będzie borykać się z zaburzeniami depresyjnymi w ciągu swojego życia. z kolei zaburzenia integracji sensorycznej (SPD) występują nawet u 96% dzieci z ASD, a ich występowanie jest jednym z kryteriów diagnostycznych zaburzenia ze spektrum autyzmu. Statystyki sugerują, że spora grupa osób z ASD cierpi jednocześnie na zaburzenia integracji sensorycznej oraz depresję, co skłania do rozważenia występowania korelacji między tymi czynnikami. Zarówno SPD, jak i depresja mogą znacząco wpływać na funkcjonowanie i jakość codziennego życia jednostki, w tym aktywność fizyczną, psychiczną oraz społeczną, a także przyczyniać się do występowania trudnych zachowań, szczególnie w wieku wczesnoszkolnym. Zaburzenia integracji sensorycznej wiążą się również z cierpieniem psychicznym, przez co istnieje prawdopodobieństwo, że mogą także przyczynić się do wystąpienia ciężkich zaburzeń depresyjnych.

Słowa kluczowe: ASD, autyzm, zaburzenia ze spektrum autyzmu, SPD, zaburzenia integracji sensorycznej, depresja, dzieci i młodzież

Abstract:

Children and adolescents with autism spectrum disorder (ASD) often experience coexisting psychiatric disorders, including depression. It is estimated that up to 70% of individuals with ASD struggle with other mental disorders. According to the research, as many as 37% of individuals with autism spectrum disorder will face depressive disorders within their lifetime. Sensory Processing Disorder (SPD) occurs in over 96% of children with ASD, and its occurrence is one of the diagnostic criteria for autism spectrum disorder. Statistics suggest that a significant group of individuals with ASD simultaneously suffer from sensory processing disorders and depression, prompting consideration of a potential correlation between these factors. Both SPD and depression can significantly impact an individual’s functioning and quality of daily life, including physical, mental, and social activity, and can contribute to challenging behaviors, especially in early school years.. Sensory processing disorders are also associated with psychological distress, indicating a likelihood that they might contribute to the occurrence of severe depressive disorders as well.

Key words: ASD, autism, autism spectrum disorder, SPD, sensory processing disorder, depression, children and teenagers

Propozycja cytowania:
Bielec, D. (2024). Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci i młodzieży z ASD w kontekście zaburzeń depresyjnych – przegląd literatury. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 94-116.

POBIERZ PDF

Bibliografia:

  • Achterbergh, L., Pitman, A., Birken, M., Pearce, E., Sno, H. N., Johnson, S. (2020). The experience of loneliness among young people with depression: a qualitative meta-synthesis of the literature. BMC Psychiatry, 20(1). https://doi.org/10.1186/s12888-020-02818-3
  • American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596
  • Bar-Shalita, T., Vatine, J., Parush, S. (2008). Sensory modulation disorder: a risk factor for participation in daily life activities. Developmental Medicine & Child Neurology, 50(12), 932–937. https://doi.org/10.1111/j.1469-8749.2008.03095.x
  • Bitsika, V., Sharpley, C.F., Mills, R. (2021). Associations between sensory processing and depression in autistic girls. Research in Autism Spectrum Disorders, 89.
  • Camarata, S., Miller, L., Wallace, M. T. (2020). Evaluating Sensory Integration/Sensory Processing Treatment: Issues and Analysis. Frontiers in Integrative Neuroscience, 14. https://doi.org/10.3389/fnint.2020.556660
  • Chen, Y., Rodgers, J., McConachie, H. (2008). Restricted and Repetitive Behaviours, Sensory Processing and Cognitive Style in Children with Autism Spectrum Disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 39(4), s. 635–642. https://doi.org/10.1007/s10803-008-0663-6
  • Cole, D. A., Peeke, L. G., Martin, J. M., Truglio, R., Seroczynski, A. D. (1998). A longitudinal look atthe relation between depression and anxiety in children and adolescents. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 66(3), s. 451–460.
  • Crasta, J. E., Salzinger, E., Lin, M., Gavin, W. J., Davies, P. L. (2020). Sensory processing and attention profiles among children with sensory processing disorders and autism spectrum disorders. Frontiers in Integrative Neuroscience, 14. https://doi.org/10.3389/fnint.2020.00022
  • Critz, C. M., Blake, K., Nogueira, E. (2015). Sensory processing challenges in children. The Journal for Nurse Practitioners, 11(7), s. 710–716. https://doi.org/10.1016/j.nurpra.2015.04.016
  • Gal, E., Dyck, M. J., Passmore, A. (2010). Relationships between stereotyped movements and sensory processing disorders in children with and without developmental or sensory disorders. American Journal of Occupational Therapy, 64(3), s. 453–461. https://doi.org/10.5014/ajot.2010.09075
  • Dean, M., Williams, J., Orlich, F., Kasari, C. (2020). Adolescents with Autism Spectrum Disorder and Social Skills Groups at School: a randomized trial comparing intervention environment and peer composition. School Psychology Review, 49(1), 60–73. https://doi.org/10.1080/2372966x.2020.1716636
  • Dellapiazza, F., Michelon, C., Vernhet, C., Muratori, F., Blanc, N., Picot, M., Baghdadli, A. (2020). Sensory processing related to attention in children with ASD, ADHD, or typical development: results from the ELENA cohort. European Child & Adolescent Psychiatry, 30(2), s. 283–291. https://doi.org/10.1007/s00787-020-01516-5
  • Di Renzo, M., Di Castelbianco, F. B., Vanadia, E., Petrillo, M., Racinaro, L., Rea, M. (2017). Sensory Processing and Repetitive Behaviors in Clinical Assessment of Preschool Children with Autism Spectrum Disorder. Journal of Child and Adolescent Behavior, 5(2). https://doi.org/10.4172/2375-4494.1000342
  • Fotoglou, A., Moraiti, I., Stergios, V., Ashley, P. E., Vogindroukas, I., Speis, P. D., Papantoniou, S., Chrysouli, K., Karabatzaki, Z., Stathopoulou, A. (2023). Sociability: The key to sensory processing disorder. Brazilian Journal of Science, 2(1), s. 82–97. https://doi.org/10.14295/bjs.v2i1.214
  • Gilmore, R., Ziviani, J., Sakzewski, L. (2020). Efficacy of group social skills interventions on social competency and participation in adolescents with acquired and developmental disabilities: a systematic review protocol. JBI Evidence Synthesis, 18(12), s. 2618–2632.
  • Glod, M., Riby, D. M., Rodgers, J. (2019). Short report: Relationships between sensory processing, repetitive behaviors, anxiety, and intolerance of uncertainty in autism spectrum disorder and Williams syndrome. Autism Research, 12(5), s. 759–765. https://doi.org/10.1002/aur.2096
  • Hollocks, M. J., Lerh, J. W., Magiati, I., Meiser-Stedman, R., Brugha, T. S. (2019). Anxiety and depression in adults with autism spectrum disorder: a systematic review and meta-analysis. Psychological medicine, 49(4), s. 559–572. https://doi.org/10.1017/S0033291718002283
  • Hong, E., Park, Y. (2016). Sensory Processing Pattern and its Relation to Depression and Anxiety of University Students. 대한감각통합치료학회지, 14(2), s. 22–32. https://doi.org/10.18064/jkasi.2016.14.2.022
  • Hosozawa, M., Sacker, A., Cable, N. (2021). Timing of diagnosis, depression and self-harm in adolescents with autism spectrum disorder. Autism, 25(1), s. 70-78. https://doi.org/10.1177/1362361320945540
  • Jussila, K., Junttila, M. J., Kielinen, M., Ebeling, H., Joskitt, L., Moilanen, I., Mattila, M. (2019). Sensory abnormality and quantitative autism traits in children with and without autism spectrum disorder in an epidemiological population. Journal of Autism and Developmental Disorders, 50(1), s. 180–188. https://doi.org/10.1007/s10803-019-04237-0
  • Kõlves, K., Fitzgerald, C., Nordentoft, M., Wood, S., Erlangsen, A. (2021). Assessment of suicidal behaviors among individuals with autism spectrum disorder in Denmark. JAMA Network Open, 4(1). https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2020.33565
  • Kranowitz, C. S. (1998). The out-of-sync child: Recognizing and coping with sensory processing disorder. Perigee Book.
  • Kuroś., M. (2020). Zaburzenia integracji sensorycznej i ich wpływ na funkcjonowanie dzieci. Zeszyty Studenckiego Ruchu Naukowego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, 2020, 29(1).
  • Liss, M., Timmel, L., Baxley, K., Killingsworth, P. (2005). Sensory processing sensitivity and its relation to parental bonding, anxiety, and depression. Personality and Individual Differences, 39(8), s. 1429–1439. https://doi.org/10.1016/j.paid.2005.05.007
  • Liu, Y., Heron, J., Hickman, M., Zammit, S., Wolke, D. (2022). Prenatalstress and offspring depression in adulthood: The mediating role of childhood trauma. Journal of Affective Disorders, 297, s. 45-52.
  • Lonkar, H. (2014). An Overview of Sensory Processing Disorder. Honors Theses, 2444.
  • Magnuson, K. M., Constantino, J. N. (2011). Characterization of depression in children with autism spectrum disorders. Journal of developmental and behavioral pediatrics: JDBP, 32(4), s. 332–340. https://doi.org/10.1097/DBP.0b013e318213f56c
  • Marco, E.J., Hinkley, L.B., Hill, S.S., Nagarajan, S.S. (2011). Sensory Processing in Autism: a Review of Neurophysiologic Findings. Pediatric Research 69, s. 48–54.
  • Markham, J.A., Koenig, J.I. (2011). Prenatalstress: Role in psychotic and depressive diseases. Psychopharmacology 214, s. 89–106.
  • Martin, G. (1996). Depression in teenagers. Current Therapeutics, 37(6), s. 57–67. https://search.informit.org/doi/10.3316/informit.538928095505073
  • May-Benson, T. A., Koomar, J. A. (2010). Systematic review of the research evidence examining the effectiveness of interventions using a sensory integrative approach for children. American Journal of Occupational Therapy, 64(3), 403–414. https://doi.org/10.5014/ajot.2010.09071
  • Mayes, S. D., Calhoun, S. L., Murray, M. J., Zahid, J. (2011). Variables Associated with Anxiety and Depression in Children with Autism. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 23(4), s. 325–337. https://doi.org/10.1007/s10882-011-9231-7
  • McMahon, K., Anand, D., Morris-Jones, M., Rosenthal, M. Z. (2019). A path from Childhood sensory Processing disorder to anxiety disorders: the mediating role of emotion dysregulation and adult sensory processing disorder symptoms. Frontiers in Integrative Neuroscience, 13. https://doi.org/10.3389/fnint.2019.00022
  • Menezes, M., Harkins, C., Robinson, M.F., Mazurek, M.O. (2020). Treatment of Depression in Individualswith Autism Spectrum Disorder: a SystematicReview. Research in Autism Spectrum Disorders, 78.
  • Méndez-Bustos, P., Calati, R., Rubio-Ramírez, F., Olié, É., Courtet, P., López-Castromán, J. (2019). Effectiveness of psychotherapy on suicidal risk: a Systematic review of observational studies. Frontiers in Psychology, 10. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.00277
  • Mishra, K. (2021). An analysis to examine the mental illness, and ordinary anxiety and depression on teenagers. Vidyabharati International Interdisciplinary Research Journal 12(2), s. 482-489.
  • Pickard, H., Hirsch, C. R., Simonoff, E., Happé, F. (2020). Exploring the cognitive, emotional and sensory correlates of social anxiety in autistic and neurotypical adolescents. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 61(12), 1317–1327. https://doi.org/10.1111/jcpp.13214
  • Swami, R. R., Vaidya, P. M. (2015). Correlation of Self-Injurious Behaviour, Stereotyped Movements and Aggressive/ Destructive Behaviour with Sensory Processing Disorder in Children with Autism and Mental Retardation. The Indian Journal of Occupational Therapy, 47(3).
  • Tomchek, S., Dunn, W. (2007). Sensory processing in children with and without Autism: a comparative study using the Short Sensory Profile. American Journal of Occupational Therapy, 61(2), s. 190–200. https://doi.org/10.5014/ajot.61.2.190
  • Traver, S., Geoffray, M., Mazières, L., Geneviève, D., Michelon, C., Picot, M., Baghdadli, A. (2021). Association between prenatal and perinatal factors and the severity of clinical presentation of children with ASD: Report from the ELENA COHORT. Journal of Psychiatric Research, 137, s. 634–642. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2020.11.005
  • Wichers, R. H., van der Wouw, L. C., Brouwer, M. E., Lok, A., Bockting, C. L. H. (2022). Psychotherapy for co-occurring symptoms of depression, anxiety and obsessive-compulsive disorder in children and adults with autism spectrum disorder: a systematic review and meta-analysis. Psychological Medicine, 53(1), s.17–33. https://doi.org/10.1017/S0033291722003415
  • Wigham, S., Rodgers, J., South, M., McConachie, H., Freeston, M. H. (2014). The interplay between sensory processing abnormalities, intolerance of uncertainty, anxiety and restricted and repetitive behaviours in autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 45(4), s. 943–952. https://doi.org/10.1007/s10803-014-2248-x
  • Vasa, R. A., Keefer, A., McDonald, R. G., Hunsche, M. C., Kerns, C. M. (2020). A Scoping Review of Anxiety in Young Children with Autism Spectrum Disorder. Autism Research, 13(12), s. 2038–2057. https://doi.org/10.1002/aur.2395

Netografia

  • WHO (2023). Autism. Pobrano z https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/autism-spectrum-disorders dnia 21 grudnia 2023 roku.
  • https://policja.pl/

Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu na rynku pracy oraz ich trudności zawodowe

1/2024, , , , , ,

Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu na rynku pracy oraz ich trudności zawodowe

People with autism spectrum disorders in the labour market and their work difficulties

Natalia Miszczak
ORCID: 0009-0008-8545-7259
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Urszula Łaska
ORCID: 0009-0008-9173-2026
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

Artykuł obejmuje analizę sytuacji osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu na rynku pracy oraz propozycje dostosowań, mających poprawić ich funkcjonowanie zawodowe. Praca i samorealizacja są istotne dla poczucia autonomii, jednak osoby z ASD często napotykają na trudności w znalezieniu pracy. Pomimo wielu pozytywnych cech i umiejętności osób z ASD, nadal istnieją społeczne przekonania i stereotypy, które prowadzą do marginalizacji i ograniczenia szans na rozwój zawodowy dla tej grupy. W artykule omówione zostały także problemy komunikacyjne, interakcyjne i sensoryczne, z którymi borykają się osoby z ASD w miejscu pracy. Opisane zostały też wskazówki, które mogą być cenne dla tych osób. Propozycje dostosowań obejmują zmiany w zakresie poszerzania świadomości społecznej, elektroniczną formę komunikacji oraz odpowiednie przystosowanie przestrzeni pracy. Istotne jest również uwzględnienie indywidualnych potrzeb osób z ASD. w społeczeństwie dążącym do inkluzji każda osoba powinna mieć możliwość rozwijania się zawodowo i uczestnictwa w życiu społecznym. Wprowadzenie odpowiednich dostosowań może znacząco poprawić sytuację osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu na rynku pracy, zapewniając im możliwość samorealizacji i integracji społecznej.

Słowa kluczowe: rynek pracy, dostosowania, ASD, trudności zawodowe

Abstract:

This article analyses the labour market situation of people with autism spectrum disorders and proposes adjustments to improve their occupational functioning. Work and self-realisation are important for a sense of autonomy, but people with ASD often face difficulties in finding work. Despite the many positive qualities and skills of people with ASD, there are still societal beliefs and stereotypes that lead to marginalisation and limited career opportunities for this group. The article also discusses the communication, interaction and sensory problems faced by people with ASD in the workplace. Suggestions for adjustment include changes to broaden public awareness, electronic form of communication and appropriate adjustment of the workspace. Tips that may be useful for these people are also described. It is also important to take into account the individual needs of people with ASD. In a society striving for inclusion, every person should have the opportunity to develop professionally and participate in society. Making appropriate adjustments can significantly improve the situation of people with autism spectrum disorders in the labour market, providing them with opportunities for self-realisation and social inclusion.

Key words: labour market, adjustments, ASD, work difficulties

Propozycja cytowania:
Miszczak, N., Łaska, U. (2024). Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu na rynku pracy oraz ich trudności zawodowe. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 117-130.

POBIERZ PDF

Bibliografia:

  • Buława-Halasz, J. (2017). Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób autystycznych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
  • Czerw, M. (2022). Osoba ze spektrum autyzmu na rynku pracy. Homo et Societas. Wokół Pracy Socjalnej, 7, 107-119. https://doi.org/10.4467/25436104HS.22.008.17351
  • Danielewicz, D. (2022). Dorośli w spektrum autyzmu – specyfika funkcjonowania, potrzeby, ograniczenia, możliwości. Psychologia Wychowawcza, 66(24), 23-35.
  • Gajda, M. (2017). Pracownik ze spektrum autyzmu. Integracja, 1(141), 26-29.
  • Kim, S. K. (2015). Recent update of autism spectrum disorders. Korean journal of pediatrics, 58(1), 8–14. https://doi.org/10.3345/kjp.2015.58.1.8
  • Lindyberg, I., Woynarowska, A. (2016). Wsparcie dorosłości osób z Autystycznego Spektrum Zaburzeń w Polsce. Rozwiązania systemowe, możliwości i ograniczenia. Niepełnosprawność, 2016, 80-95. https://doi.org/10.4467/25439561.NP.16.005.6831
  • Mannion, A., Leader, G. (2013). Comorbidity in autism spectrum disorder: a literature review. Research in Autism Spectrum Disorders, 7(12), 1595–1616. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2013.09.006
  • Matson, J. L., Goldin, R. L. (2013). Comorbidity and autism: Trends, topics and future directions. Research in Autism Spectrum Disorders, 7(10), 1228–1233. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2013.07.003
  • Nord, D. K., Stancliffe, R. J., Nye-Lengerman, K., Hewitt, A. S. (2016). Employment in the community for people with and without autism: a comparative analysis. Research in Autism Spectrum Disorders, 24, 11–16. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2015.12.013
  • Oksztulski, M. (2023). Między ideałem a realiami – zakłady aktywności zawodowej a zatrudnienie osób ze spektrum autyzmu. Białostockie Studia Prawnicze, 28(4), 235-252. https://doi.org/10.15290/bsp.2023.28.04.14
  • Płatos, M. (2016). Ogólnopolski Spis Autyzmu. Sytuacja młodzieży i dorosłych z autyzmem w Polsce. Warszawa: Stowarzyszenie Innowacji Społecznych „Mary i Max”.
  • Stein-Szała, K. (2019). Osoby ze spektrum autyzmu w drodze ku dorosłości na podstawie działań i doświadczeń Stowarzyszenia Pomocy Osobom Autystycznym Dalej Razem. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 3(32), 41-62.
  • Strzelecki, D. D. (2023). Samostanowienie jako element rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną – rola podstawowych potrzeb psychologicznych. Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 90(2), 54–68. https://doi.org/10.5604/01.3001.0053.8782
  • Szmania, L. (2016). Możliwości i ograniczenia osób z zaburzeniami spektrum autyzmu w realizacji własnych wizji dorosłości. Studia Edukacyjne, 39, 331–349. https://doi.org/10.14746/se.2016.39.19
  • Tokarczyk, I. (2018). Przystosowanie stanowisk pracy dla osób o specyficznych potrzebach – studium przypadku. Archiwum Wiedzy Inżynierskiej, 3(2), 30-32.
  • Tomczak, M. (2019). Osoby ze spektrum zaburzeń autystycznych w cyfrowym środowisku pracy – przegląd rozwiązań technologicznych wspierających integrację. Edukacja Ekonomistów i Menedżerów, 52(2), 45–54.
  • Walendzik, G., Nowak, V. (2021). Wsparcie osób z autyzmem i zespołem Aspergera: Przygotowanie do samodzielnego funkcjonowania. Kontrola Państwowa, 1, 59-74. https://doi.org/10.53122/ISSN.0452-5027/2021.1.4
  • Zawieska, W. (red.). (2014). Projektowanie obiektów, pomieszczeń oraz przystosowanie stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach. Warszawa: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy.

Netografia

Wprowadzenie komunikacji wspomagającej i alternatywnej u małych dzieci ze spektrum autyzmu oraz wspieranie rozwoju mowy i komunikacji

1/2024, , , , , , ,

Wprowadzenie komunikacji wspomagającej i alternatywnej u małych dzieci ze spektrum autyzmu oraz wspieranie rozwoju mowy i komunikacji

Introducing Augmentative and Alternative Communication to Young Children on the Autism Spectrum and Supporting Speech and Communication Development

Izabela Przybyła
ORCID: 0009-0003-7205-3531
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

W artykule przedstawione zostały odpowiednie sposoby doboru metod AAC u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, opis efektywnych form komunikacji wspomagającej i alternatywnej, elementy terapii logopedycznej u podopiecznych z opóźnionym rozwojem mowy lub trudnościami w poprawnym wymawianiu słów, fraz oraz zdań. Zawarto również informacje dotyczące barier komunikacyjnych oraz wpływu wdrożenia AAC na samodzielne inicjowanie kontaktu przez dziecko i chęć używania ww. systemu w celu porozumiewania się. Poniższy artykuł opisuje także rodzaje komunikacji wspomagającej i alternatywnej, modelowanie w AAC i rolę partnera komunikacyjnego, ale również pojęcie echolalii i jej wpływ na późniejszy rozwój mowy.

Słowa kluczowe: partner komunikacyjny, komunikacja wspomagająca i alternatywna, AAC, echolalia, komunikacja

Abstract:

The article presents appropriate ways to select AAC methods for children with disorders from the autism spectrum, description of effective forms of assistive and alternative communication and alternative communication, elements of speech therapy in wards with delayed speech development or difficulties with correct pronunciation of words, phrases and sentences. It also included is information about communication barriers and the impact of AAC implementation on a child’s self-initiated contact and willingness to use the aforementioned system to communicate. The following article also describes types of assistive and alternative communication, modeling in AAC and the role of the communication partner, but also the concept of echolalia and its impact on later speech development.

Key words: communication partner, augmentative and alternative communication, AAC, echolalia, communication

Propozycja cytowania:
Przybyła, I. (2024). Wprowadzenie AAC u małych dzieci ze spektrum autyzmu oraz wspieranie rozwoju mowy i komunikacji. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 131-144.

POBIERZ PDF

Bibliografia:

  • Cychowska, M. (2010). Zastosowanie komunikacji alternatywnej i wspomagającej w pracy z dzieckiem z autyzmem – z doświadczeń młodego nauczyciela. Szkoła Specjalna,
    5 (256), 375-379.
  • Dawidek, E. (2019). Komunikacja alternatywna i wspomagająca AAC w terapii niemówiących dzieci z autyzmem – zastosowanie programu Mówik. Biuletyn Logopedyczny, 33, 180-185.
  • Duda-Łyszczyk, A. (2019). Metoda Charlesa Blissa jako sposób komunikacji w grupie przedszkolnej – innowacja pedagogiczna pt. W zachwycie ciszy budzi się piękno słów – w pięknie słów zasypia cisza. Zeszyty naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy, 32(3), 56-57.
  • Frith, U. (2005). Autyzm i zespół Aspergera. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
  • Frost L., Bondy A. (2013). The Picture Exchange Communication System PECS. Podręcznik, tłum. M. Kaźmierczak, Pyramid Educational Consultants.
  • Januszczak, K. (2018). Terapia logopedyczna dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Studium przypadku. Biuletyn Logopedyczny, 32, 61-69.
  • Nunes, D.R.P. (2008). AAC interventions for autism: a research summary. International Journal of Specjal Education, 23(2), 17-22.
  • Przybysz-Zaremba, M. (2020). Wspomaganie komunikacji osób z niepełnosprawnością intelektualną – przegląd wybranych metod ze wskazówkami w tle. W: L. Kataryńczuk-Mania (red.), Emisja głosu w przestrzeni edukacyjnej, artystycznej
    i terapeutycznej     (s. 287-299). Zielona Góra: Wydawnictwo PIXEL.
  • Siegel, K. (2012). Echolalia w mowie dziecka z całościowymi zaburzeniami rozwoju. Sposób na ucieczkę czy na komunikację? W: E. Wolańska (red.), Studia Pragmalingwistyczne (s. 59-62). Warszawa: Instytut Polonistyki Stosowanej Wydziału Polonistyki UW.
  • Van Tatenhove, G. M. (2009). Building language competence with students using AAC devices: Six challenges. Perspectives on Augmentative and Alternative Communication, 18(2), 38-47.
  • Winczura, B. (2015). Komunikacja społeczna u dzieci ze spektrum autyzmu w świetle prekursorów rozwoju teorii umysłu. W: B. B. Kaczmarek, A. Wojciechowska (red.), Autyzm i AAC, Alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się w edukacji osób z autyzmem (s. 43-64). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
  • Wojciechowska, A. (2011). Charakterystyka języka i komunikacji osób z autyzmem i zespołem Aspergera. W: M. Obrębska (red.), o utrudnieniach w porozumiewaniu się. Perspektywa języka i komunikacji (s. 13-25). Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNS UAM.

Netografia

Wykluczenie społeczne uczniów z niepełnosprawnością ruchową

1/2024, , , , , , ,

Wykluczenie społeczne uczniów z niepełnosprawnością ruchową

Social exclusion of pupils with physical disabilities

Justyna Storożuk
ORCID: 0009-0001-3117-6792
Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Abstrakt:

Wykluczenie społeczne dzieci z niepełnosprawnością ruchową, jest poważnym problemem i zagrożeniem dla ich przyszłego życia – zarówno w środowisku społecznym jak i zawodowym. Obejmuje różne aspekty, takie, jak niskie kwalifikacje zawodowe i marginalizację społeczną. z powodu wykluczenia, młode niepełnosprawne ruchowo jednostki, często mają utrudniony start w życiu, co może prowadzić do pojawienia się dalszych problemów, takich jak bezrobocie, problemy ze znalezieniem pracy, czy różnego rodzaju problemy psychiczne. Artykuł skupia się na problemie związanym z wykluczeniem społecznym uczniów z niepełnosprawnością ruchową w środowisku szkolnym. Ujęto w nim, w sposób wieloaspektowy definicję niepełnosprawności. Przedstawia również zjawisko wykluczenia społecznego uczniów z niepełnosprawnością (w tym ruchową) dotyczącego ich ścieżki edukacyjnej. Przedstawia także istotność integracji społecznej, niepełnosprawnych ruchowo uczniów z pełnosprawnymi rówieśnikami oraz to, jak ważna w tym wszystkim jest rola pedagoga/nauczyciela. Wskazuje również kluczową rolę edukacji inkluzyjnej, która obecnie jest coraz częściej poruszanym w szkolnictwie tematem. Zawiera różne aspekty problemu, jego przyczyny i możliwe konsekwencje.

Słowa kluczowe: niepełnosprawność ruchowa, wykluczenie społeczne, akceptacja, specjalne potrzeby edukacyjne

Abstract:

The social exclusion of children with physical disabilities is a serious problem and threat to their future lives – both socially and professionally. It covers different aspects, such as low professional qualifications and social marginalisation. Due to exclusion, young people with physical disabilities often have a difficult start in life, which can lead to further problems such as unemployment, difficulties in finding a job or various kinds of psychological problems. The article focuses on the problem of social exclusion of students with physical disabilities in the school environment. It includes a multifaceted definition of disability. It also presents the phenomenon of social exclusion of students with disabilities (including physical disabilities) regarding their educational path. It also shows the importance of social integration, of physically disabled pupils with disabled peers and how important the role of the educator/teacher is in all this. It also points to the key role of inclusive education, which is now an increasingly frequent topic in schools. It includes different aspects of the problem, its causes and possible consequences.

Key words: motor disability, social exclusion, acceptance, special educational needs

Propozycja cytowania:
Storożuk, J. (2024). Wykluczenie społeczne uczniów z niepełnosprawnością ruchową. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 145-155.

POBIERZ PDF

Bibliografia:

  • Ainscow, M. (2000). Robić właściwe rzeczy. Potrzeby specjalne z perspektywy doskonalenia szkoły. W: G. Fairbairn, S. Fairbairn (red.), Integracja dzieci o specjalnych potrzebach – wybrane zagadnienia etyczne. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.
  • Al-Khamisy, D. (2002). Gotowość nauczycieli do pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych. W: D. Al-Khamisy (red.), Integracja społeczna. Praktyczne próby wdrażania. Warszawa: Wydawnictwo ŻAK.
  • Chrzanowska, I., Jachimczak, B. (2015). Praca wychowawcza w grupie zróżnicowanej – uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej. W: J. Pyżalski (red.), Wychowawcze i społeczno-kulturowe kompetencje współczesnych nauczycieli. Łódź: the Q studio.
  • Combs, A. W. (1981). Humanistic Education: Too Tender for a Tough World? The Phi Delta Kappan, 62(6), 446–449.
  • Gajdzica, Z. (2007). Perspektywa badań nad systemem kształcenia uczniów niepełnosprawnych w Polsce – analiza możliwej i podejmowanej problematyki badań. W: Z. Gajdzica (red.), Rozwój i funkcjonowanie osób niepełnosprawnych. Konteksty edukacyjne i prawne. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
  • Gorczyca, M. (2023). Akceptacja dzieci z niepełnosprawnościami w warunkach edukacji włączającej na podstawie badań przeprowadzonych w szkole podstawowej im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Rudzienku. Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 16(23). https://doi.org/10.34739/sn.2023.23.06
  • Kaiser-Grodecka, I. (1987). Dysfunkcje narządów ruchu. W: a Wyszyńska (red.), Psychologia defektologiczna. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
  • Kirenko, J. (1995). Niektóre uwarunkowania psychospołecznego funkcjonowania osób
    z uszkodzeniem rdzenia kręgowego    . Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  • Kowalik, S. (2007). Psychologia rehabilitacji. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
  • Loska, M., Myślińska, D. (red.) (2005). Uczeń z niepełnosprawnością ruchową w szkole ogólnodostępnej. Poradnik dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych. Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.
  • Maciarz, A. (1999). z teorii i badań społecznej integracji dzieci niepełnosprawnych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
  • Majewicz, P. (2002). Obraz samego siebie a zachowanie młodzieży niepełnosprawnej ruchowo. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
  • Majewicz, P. (2012). Psychospołeczna adaptacja osób z niepełnosprawnością ruchową
    w okresie dorosłości    . Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
  • Plichta, P. (2016). Przemoc rówieśnicza i uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – uwarunkowania i propozycje rozwiązań profilaktycznych. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 15(1), 28-52.
  • Skibska, J. (2011). Edukacja inkluzyjna dziecka niepełnosprawnego w szkole ogólnodostępnej, a integracja społeczna. W: K. Denek, A. Kamińska, W. Kojs,
    P. Oleśniewicz (red.), Edukacja jutra w kontekście wyzwań współczesności. Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza HUMANITAS.
  • Werning, R., Lutje-Klose, B. (2009). Pedagogika trudności w uczeniu się. Gdańsk: Wydawnictwo GWP.
  • Zarębska, G. (2002). Wybrane metody stosowane w praktyce tworzenia indywidualnych programów rehabilitacyjnych dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym. W: J. Pańczyk (red.), Forum Pedagogów Specjalnych XXI wieku. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.