Archiwa tagu: niepełnosprawność intelektualna

Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim w polskim systemie edukacji

1/2024, , , , , , , , , , ,

Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim w polskim systemie edukacji

A person with mild, moderate, severe and profound intellectual disabilities in the Polish educational system

Kinga Bazarnik
ORCID: 0009-0007-4697-2699
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

Artykuł przedstawia kompleksowe informacje dotyczące wszystkich etapów edukacji uczniów z różnym stopniem niepełnosprawności intelektualnej w polskim systemie edukacji, przy uwzględnieniu odpowiednich aktów prawnych regulujących omawiane zagadnienia. Na początku przedstawione zostały zgeneralizowane cechy funkcjonowania każdego stopnia niepełnosprawności, zestawione w sposób tabelaryczny. Zabieg ten poczyniony został w celu wprowadzenie w temat oraz ułatwienie zrozumienia kolejnych aspektów. Artykuł zawiera również sekcję poświęconą inkluzyjnemu oraz segregacyjnemu kształceniu dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, wraz z analizą sposobu postrzegania tych dwóch form edukacji przez różne państwa na świecie. Poprzez analizę różnych aspektów edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną, artykuł może stanowić wartościowy wkład w zrozumienie i poprawę jakości procesu nauczania oraz zapewnienia równych szans edukacyjnych dla wszystkich uczniów.

Słowa kluczowe: niepełnosprawność intelektualna, stopnie niepełnosprawności, funkcjonowanie, polski system edukacji, segregacja, inkluzyjne kształcenie

Abstract:

The article presents comprehensive information on all stages of education of students with various degrees of intellectual disabilities in the Polish education system, taking into account the relevant legal acts governing the issues discussed. At the outset, generalized features of the functioning of each degree of disability are presented, tabulated. This treatment was done in order to introduce the topic and facilitate understanding of subsequent aspects. The article also includes a section on inclusive and segregated education for children with intellectual disabilities, along with an analysis of how these two forms of education are viewed by different countries around the world. By analyzing various aspects of education for people with intellectual disabilities, the article can make a valuable contribution to understanding and improving the quality of the learning process and ensuring equal educational opportunities for all students.

Key words: intellectual disability, degrees of disability, functioning, Polish education system, segregation, inclusive education

Propozycja cytowania:
Bazarnik, K. (2024). Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim w polskim systemie edukacji. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 21-37.

POBIERZ PDF

 Bibliografia:

  • Bełza, M. (2015). Systemy edukacji osób umiarkowanie i znacznie oraz głęboko niepełnosprawnych intelektualnie (na przykładzie rozwiązań w Anglii, Republice Czeskiej i Polsce). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
  • Chrzanowska, I. (2014). Nauczanie inkluzyje w doświadczeniach polskich – podstawy prawne i społeczne uwarunkowania. Studia edukacyjne, 30, 109-117.
  • Domarecka-Malinowska, E. (2005). Edukacja osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu głębokim – próba oceny dokonań pedagogicznych. Szkoła Specjalna, 2, 93–101.
  • Głodkowska, J. (2010). Model kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – rożnice nie mogą dzielić. Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Materiały szkoleniowe, cz, 1.
  • Krawczyk, T. (2017). Dlaczego jestem “inny”? – przyczyny występowania niepełnosprawności intelektualnej. W: P. Domżał, M. Gitling, I. Wojaczek (red.), Socjologiczno-pedagogiczne aspekty niepełnosprawności. T. 4: wybrane problemy i kwestie społeczne (82- 97). Racibórz: Wydawnictwo Polska Edukacja.
  • Kubicki, P. (2016). Między włączaniem, a segregacją – szkoły w Polsce wobec uczniów z niepełnosprawnościami. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 22, 107-118.
  • Stelter, Ż. (2006). Charakterystyka niepełnosprawności intelektualnej. Zagadnienia szczegółowe. W: „Dobry Start” – szkolenia dla usługodawców osób niepełnosprawnych.
  • Rafał-Łuniewska, J., (b.d.). Wskazania do pracy z uczniem
    z niepełnosprawnością w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim    . www.ore.edu.pl (dostęp z dnia 23.02.2024).
  • Wysocka, M. (2023). Zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze to nie to samo, co zajęcia rewalidacyjne. Portal ePedagogika. https://epedagogika.pl/ksztalcenie-i-wychowanie/zajecia-rewalidacyjnowychowawcze-to-nie-to-samo-co-zajecia-rewalidacyjne-5207.html (dostęp z dnia 23.02.2024).

Akty prawne

  • Ustawa o prawie oświatowym Dz. U. z 2016 r. poz. 59
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół
  • Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 9 sierpnia 2017
    w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania
    i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły i stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej
  • Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 23 kwietnia 2013 r.
    w sprawie warunków i sposobu organizacji zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim (Dz.U. z 2013 r. poz. 529 ze zm.)

Wybrane zaburzenia psychiczne u osób z niepełnosprawnością intelektualną

1/2024, , , , ,

Wybrane zaburzenia psychiczne u osób z niepełnosprawnością intelektualną

Selected mental disorders in people with intellectual disabilities

Marta Grochowska
ORCID: 0009-0005-2286-5667
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Julia Kałuża
ORCID: 0009-0008-3495-1046
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

Niepełnosprawność intelektualna stanowi znaczące wyzwanie w obszarze zdrowia psychicznego, szczególnie gdy jest powiązana z towarzyszącymi jej zaburzeniami psychicznymi. Niniejsza publikacja przedstawia wybrane problemy zdrowia psychicznego, z którymi mogą zmagać się osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Skupia się na wprowadzeniu terminologii dotyczącej depresji, zaburzeń lękowych, schizofrenii i padaczki oraz na tym, w jaki sposób te zaburzenia psychiczne wpływają na osoby z niepełnosprawnościami intelektualnymi. Przedstawia objawy występujące u osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi, które mogą się nieco różnić, niż te doświadczane przez osoby w pełni sprawne. Objawy zależą od stopnia niepełnosprawności. Proces diagnozy nie zawsze jest łatwy. Osoby żyjące z niepełnosprawnościami intelektualnymi i problemami zdrowia psychicznego mogą być bardziej narażone na stres i trudności. Dlatego ważne jest zasięgnięcie wiedzy
i świadomości w tym temacie oraz bycie empatycznym w stosunku do osób zmagających się z trudnościami.

Słowa kluczowe: zaburzenia psychiczne, niepełnosprawność intelektualna, objawy

Abstract:

Intellectual disability represents a significant challenge in the realm of mental health, particularly when compounded by co-occurring mental health issues. This publication presents chosen mental issues that can affect people with intellectual disabilities. It is focused on introducing terminology of depression, anxiety disorders, schizophrenia and epilepsy and how these mental disorders affect intellectually disabled people. It presents symptoms which people with intellectual disabilities may experience. They are a little bit different that fully functional people manifest. Symptoms depend on the disability level. The diagnosis process is not always easy. People living with intellectual disabilities and mental issues at the same time can be more exposed to stress and difficulties. That is why it is important to raise awareness to that topic and be empathetic towars people who are struggling.

Key words: intellectual disabilities, mental issues, symptoms

Propozycja cytowania:
Grochowska, M., Kałuża, J. (2024). Wybrane zaburzenia psychiczne u osób z niepełnosprawnością intelektualną. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 50-64.

POBIERZ PDF

 Bibliografia:

  • Bobińska, K., Gałecki, P. (2010). Zaburzenia psychiczne u osób upośledzonych umysłowo. Wrocław: Wydawnictwo Continuo.
  • Cooper, S.A., Holland, A.J. (2010). Otępienie i zły stan zdrowia psychicznego u starszych osób niepełnosprawnych intelektualnie. W: N. Bouras, G. Holt (red.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie. (s. 168-183). Wrocław: Edra Urban & Partner.
  • Deb, S. (2010). Zdrowie psychiczne a padaczka u dorosłych osób niepełnosprawnych intelektualnie. W: N. Bouras, G. Holt (red.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie. (s. 261-272). Wrocław: Edra Urban & Partner.
  • Dębska, A., Zawadzka, A., Uniejewska, S., Słoma, D. (2020). Psychopathology of mental and behavioral disorders in people with intellectual disability. Journal of Education, Health and Sport, 10(9), 422–430. https://doi.org/10.12775/JEHS.2020.10.09.050
  • Gurda, B., Malendowicz-Major, B., Steinborn, B. (2019). Zaburzenia ze spektrum autyzmu i padaczka. Neurologia Dziecięca, 28(57), 11-14. https://doi.org/10.20966/chn.2019.57.445
  • Jędrzejczak, J. (2012). Padaczka stare i nowe wyzwania. Postępy Nauk Medycznych, 1(25), 45-50.
  • Lennox, N. (2010). Wzajemne zależności pomiędzy stanem somatycznym i zaburzeniami psychicznymi u osób niepełnosprawnych intelektualnie. W: N. Bouras, G. Holt (red.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie. (s. 84-94). Wrocław: Edra Urban & Partner
  • Majewicz, P., Sikorski, J. (2022). Uczeń z zaburzeniami psychicznymi. Wybrane zagadnienia wsparcia psychologiczno-pedagogicznego. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.
  • Orzeł, M. (2013). Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
    u osób upośledzonych umysłowo. Zeszyty naukowe WSSP, 16, 79-99.
  • Potempowski, A., Ratajczak, A., Ratajczak, M. (2015). Otępienie
    w chorobie Alzheimera – zadania opiekunów w zakresie leczenia farmakologicznego. Neuropsychiatria. Przegląd kliniczny, 7(2), 58-63.
  • Pużyński, S. (2007). Choroba psychiczna – problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych. Psychiatria Polska, 41(3), 299-308.
  • Reber, A.S., Reber, E.S. (2005). Słownik psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  • Sturmey, P. (2010). Diagnoza zaburzeń psychicznych u osób niepełnosprawnych intelektualnie. W: N. Bouras, G. Holt (red.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie. (s. 2-20). Wrocław: Edra Urban & Partner.

Netografia

Edukacja seksualna osób z niepełnosprawnością intelektualną – wyzwanie dla systemu oświaty w Polsce

1/2024, , , , ,

Edukacja seksualna osób z niepełnosprawnością intelektualną – wyzwanie dla systemu oświaty w Polsce

Sex education of people with intellectual disabilities – a challenge for the educational system in Poland

Yaroslava Matiushyna
ORCID: 0009-0000-0286-1873
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Julia Nawara
ORCID: 0009-0005-3344-696X
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Paulina Zych
ORCID: 0009-0005-8380-5473
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

Celem niniejszego artykułu jest analiza seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz przedstawienie zasad współczesnej edukacji seksualnej w polskim systemie edukacji. Artykuł skupi się również na omówieniu istniejących problemów i wyzwań, z jakimi boryka się system edukacji w Polsce oraz rozważeniach dotyczących potencjalnych modyfikacji, które mogłyby przyczynić się do jego poprawy. Analiza opierać się będzie na literaturze, międzynarodowych dokumentach, przepisach prawnych oraz raportach z badań dotyczących realizacji formalnej edukacji seksualnej w Polsce i w Szwecji. Artykuł uwzględni również perspektywę społeczną w obydwóch krajach, analizując nastawienie, argumenty oraz różne perspektywy widzenia. Artykuł uwzględni również perspektywę społeczną w obydwóch krajach, analizując nastawienie, argumenty oraz różne perspektywy widzenia. Dzieci i młodzież z niepełnosprawnością intelektualną mają prawo do pełnego rozwijania swojej seksualności, a ich zainteresowanie tą sferą życia jest naturalnym elementem ich rozwoju. Obecny stan polskiego systemu edukacji nie zawsze dostarcza wystarczającej wiedzy w zakresie edukacji seksualnej dla tej grupy, co utrudnia pełny rozwój ich zdolności i świadomości w tym obszarze.

Słowa kluczowe: seksualność, niepełnosprawność intelektualna, edukacja seksualna

Abstract:

The aim of this article is to analyse the sexuality of people with intellectual disabilities and to present the principles of contemporary sex education in the Polish education system. The article will also focus on discussing the existing problems and challenges faced by the education system in Poland and consider potential modifications that could improve it. The analysis will be based on literature, international documents, legislation and research reports on the implementation of formal sex education in Poland and Sweden. The article will also take into account the social perspective in both countries, analysing attitudes, arguments and different perspectives of view. The article will also take into account the social perspective in both countries, analysing attitudes, arguments and different perspectives of view. Children and young people with intellectual disabilities have the right to fully develop their sexuality and their interest in this sphere of life is a natural part of their development. The current state of the Polish education system does not always provide sufficient knowledge on sexuality education for this group, which hinders the full development of their abilities and awareness in this area.

Key words: sexuality, intellectual disability, sex education

Propozycja cytowania:
Matiushyna, Y., Nawara, J., Zych, P. (2024). Problemy rodzin osób z niepełnosprawnością. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 212-226.

POBIERZ PDF

Bibliografia:

  • Dec-Pietrowska, J. (2023). Edukacja seksualna w Polsce i systemach edukacyjnych wybranych krajów–modelowe rozwiązania i międzynarodowe inicjatywy. Edukacja Międzykulturowa, 2(21), 69-82. https://doi.org/10.15804/em.2023.02.05
  • Dora, M. (2013). Lepiej nie mówić. o edukacji seksualnej w Polsce. Przegląd Pedagogiczny, 2, 101-107.
  • Fornalik, I. (2002). Rozwój psychoseksualny młodzieży z głębszą niepełnosprawnością intelektualną w zależności od środowiska życia. Poznań: Wydawnictwo UAM.
  • Gagnon, J., Simon, W. (2005). Sexual Conduct. The Social Sources of Human Sexuality, 2nd edn. Aldine Publishers Company.
  • Gajdzica, Z. (2007). Edukacyjne konteksty bezradności społecznej osób z lekkim upośledzeniem umysłowym. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
  • Gorajska, M., Kuik, M., Laube, J., Liszewska, U., Madej O. (2018). Edukacja seksualna w Polsce w kontekście promocji zdrowia seksualnego vs tabu seksualne. Psychoseksuologia, 4, 110-120.
  • Kamecka-Antczak, C., Szafrański M., Wos K. (2023). Wyzwania dla edukacji seksualnej uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną w Polsce. W: G. Całek, J. Niedbalski, M. Racław, M. Sałkowska, J. Sztobryn-Giercuszkiewicz, D. Żuchowska-Skiba (red.), Niepełnosprawność i edukacja. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/8331-115-9.04
  • Kijak, R. (2011). Wstronę rozumienia seksualności osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Forum Oświatowe, 1(44), 137-151.
  • Löfgren-Mårtenson, L. (2009). Adapted Sex and Relationship Education. [ASS, Anpassad Sex och Samlevnadskunskap]. W: L. Löfgren-Mårtenson (red.), Hur gör man? Om sex- och samlevnadskunskap i särskolan. [How Do You Do it? On Sex and Relationship Education in the Special Education School]. Argument förlag, Varberg.
  • Löfgren-Mårtenson, L. (2012). “I want to do it right!” a pilot study of Swedish sex education and young people with intellectual disabilities. Sexuality and Disability, 30, 209-225.
  • Löfgren-Mårtenson, L., & Månsson, S. A. (2006). ” Sex överallt, typ?!” Om unga och pornografi. [Sex, like Everywhere?! On Youth and Pornography]. Gothia Förlag AB.
  • Rawińska, M., Terpiłowski, A. (2017). Seksualność osób z niepełnosprawnością intelektualną w opinii nauczycieli i terapeutów. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 2(36), 59-74.
  • Skolverket, (1999). Skolverkets nationella kvalitetsgranskningar. [The National Quality Review of the National Agency for Education]. Skolverket.
  • Stanisławski, P. (2004). Seks upośledzany. Integracja, 4, 14-18.
  • WHO (2010). Standardy edukacji seksualnej w Europie. Podstawowe zalecenia dla decydentów oraz specjalistów zajmujących się edukacją i zdrowiem. Lublin: Wydawnictwo Czelej Sp. z o.o

Wychowanie dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim – perspektywa młodej matki

1/2024, , , , , , , , ,

Wychowanie dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim – perspektywa młodej matki

Raising a child with profound intellectual disabilities – a young mother’s perspective

Natalia Ciesielska
ORCID: 0009-0005-4064-4470
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Paulina Bator
ORCID: 0009-0009-1025-5502
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Abstrakt:

Artykuł analizuje wpływ diagnozy niepełnosprawności intelektualnej w stopniu głębokim dziecka na matkę oraz całą rodzinę, zwracając uwagę na proces adaptacji, zmiany w codziennym życiu i konieczność elastyczności. Przedstawia etapy doświadczania sytuacji kryzysowej przez rodziców, począwszy od niepewności i nieakceptacji, poprzez agresję i negocjacje, aż do solidarności i akceptacji nowej rzeczywistości. Artykuł skupia się także na charakterystyce osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, zwracając uwagę na specyfikę procesów spostrzegania, uwagi, pamięci i mowy u tych osób. Omawia różnorodne aspekty życia rodzinnego, takie jak zmiany w rutynach i planach, wsparcie społeczne, oraz konieczność dostosowania się do nowych potrzeb dziecka. Dodatkowo, artykuł prezentuje specyfikę wychowania dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, podkreślając znaczenie indywidualnego planu edukacyjnego, różnych form terapii oraz wsparcia psychologicznego dla rodziny. Wramach niniejszej pracy przedstawiono również perspektywę młodej matki w kontekście wychowania dziecka z głęboką niepełnosprawnością intelektualną – wyzwania matki w codziennej opiece nad dzieckiem, włączając w to aspekty emocjonalne, społeczne i praktyczne.

Słowa kluczowe: macierzyństwo, dziecko, niepełnosprawność intelektualną, dziecko z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, rodzina

Abstract:

The article analyses the impact of the child’s diagnosis of profound intellectual disability on the mother and the whole family, highlighting the process of adaptation, changes in daily life and the need for flexibility. It presents the stages of the parents’ experience of the crisis situation, from uncertainty and non-acceptance, through aggression and negotiation, to solidarity and acceptance of the new reality. The article also focuses on the characteristics of people with profound intellectual disabilities, highlighting the specificity of perceptual, attention, memory and speech processes in these individuals. It discusses various aspects of family life, such as changes in routines and plans, social support, and the need to adapt to the child’s new needs. In addition, the paper presents the specifics of raising a child with profound intellectual disabilities, highlighting the importance of an individual educational plan, various forms of therapy and psychological support for the family. This paper also presents the perspective of a young mother in the context of raising a child with profound intellectual disabilities – the mother’s challenges in the daily care of the child, including emotional, social and practical aspects.

Key words: motherhood, child, intellectual disability, child with profound intellectual disability, family

Propozycja cytowania:
Ciesielska, N., Bator, P. (2024). Wychowanie dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim – perspektywa młodej matki. Zeszyty Naukowe Pedagogiki Specjalnej, 17, 262-297.

POBIERZ PDF

Bibliografia:

  • Aksamit, D. (2021). Wspieranie rozwoju dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym w przedszkolu specjalnym – ujęcie praktyczne. Szkoła Specjalna, LXXXII(4), 297-313. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.3942.
  • Baran, J. (2012). Problemy i konteksty wychowania dzieci z uszkodzonym słuchem w przekazach ich słyszących matek. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
  • Brzezińska, A. (2009). Drogi dziecka ku samodzielności: między sprawnością a niepełnosprawnością. W: A. Brzezińska (red.), Droga do samodzielności. Jak wspomagać rozwój dzieci i młodzieży z ograniczeniami sprawności. Gdańsk: Wydawnictwo GWP.
  • Gałkowski, T. (1979). Dzieci specjalnej troski. Psychologiczne podstawy rehabilitacji dzieci opóźnionych umysłowo. Warszawa: Wiedza Powszechna.
  • Gałuszka, I. (2021). Zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze realizowane na terenie miejsca zamieszkania w opinii rodziców dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną–analiza na przykładzie wybranych rodzin. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, (43), 98-117.
  • Gałuszka, I., Ochman, A. (2022). Doświadczanie kryzysu przez rodziców dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. Konteksty Pedagogiczne, 2(19), 123–137. https://doi.org/10.19265/kp.2022.2.19.364
  • Kaźmierska, K. (2004). Wywiad narracyjny jako jedna z metod w badaniach biograficznych.  Przegląd Socjologiczny, 53(1).
  • Koplejewska, M. (2023). Komputer a rzeczywistość. Wykorzystanie gier komputerowych w rozwijaniu wybranych zdolności poznawczych dzieci w młodszym wieku szkolnym na przykładzie badań dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym. Kraków: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego & Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”.
  • Kościelska, M. (1998). Trudne macierzyństwo. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
  • Maciarz, A. (2001). Psychoemocjonalne i wychowawcze problemy dzieci przewlekle chorych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
  • Perechowska, M. (2008). Problemy rodzin dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. Paedagogia Christiana, 21(1), 145–154. https://doi.org/10.12775/PCh.2008.009
  • Schuchardt, E. (2005). Why Me? Learning to Live in Crises. WCC Publications.
  • Sidor-Piekarska, B. (2015). Wybrane aspekty wychowania dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym w perspektywie matek oraz kadry pedagogicznej.
    Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Pedagogiki.
  • Stelter, Ż. (2006). Charakterystyka niepełnosprawności intelektualnej. Zagadnienia szczegółowe. W: „Dobry Start” – szkolenia dla usługodawców osób niepełnosprawnych (str. 89-100).
  • Stelter, Ż. (2014). Znaczenie dziecka niepełnosprawnego intelektualnie dla systemu rodzinnego. Społeczeństwo i Rodzina, 35(2), 105-123.
  • Twardowski, A. (1995). Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (s. 18‒53). Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.

Netografia

  • Lechowicz-Minosora, A. (2012). Wybrane metody terapii dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim. Pobrano z http://zssbrzeg.wodip.opole.pl/WMALM.pdf dnia 22 lutego 2024 roku.